بررسی وضعیت تعاونی‌های مشاع کشاورزی شهرستان کیار استان چهارمحال و بختیاری از دیدگاه بهره‌برداران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی گروه جغرافیا ، دانشگاه یزد،

چکیده

هدف از انجام این تحقیق بررسی عملکرد و شناخت آثار شکل‌گیری تعاونی‌های مشاع بر ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی و ... در شهرستان کیار از توابع چهارمحال و بختیاری بود. در این زمینه، تعاونی‌های مشاع شهرستان کیار، شامل 28 تعاونی و 126 بهره بردار، بررسی شدند. روش جمع‌آوری اطلاعات این تحقیق کتابخانه‌ای و میدانی بود. در روش میدانی، با استفاده از پرسش‌نامه، تمامی تعاونی‌های شهرستان سرشماری شدند. روش این تحقیق توصیفی تحلیلی بود و از آزمون‌های t تک نمونه‌ای برای مقایسة میانگین شاخص‌های تعاونی‌ها با شاخص‌های استان، و کای اسکوئر و همبستگی پیرسون برای مقایسة میانگین شاخص‌های تعاونی‌های شهرستان نسبت به هم استفاده شد. نتایج نشان داد اراضی بهره‌برداران این تعاونی‌ها خرد و پراکنده است به طوری که متوسط سرانه اراضی 3 هکتار و پراکندگی آن در 5 نقطه است. بهره‌وری منابع آب تعاونی‌ها شرایط مطلوبی ندارد و تنها 15 درصد تعاونی‌ها از شیوه‌های نوین آبیاری استفاده می کنند. از نظر اقتصادی، رضایتمندی از شاخص‌های بهبود اشتغال، کیفیت اراضی، رضایت از نحوة تقسیم آب و رضایت از تقسیم اراضی بالاتر از میانگین کل (5/2) است و بر عکس، در زمینة استفاده بهینه از منابع آب، رضایت‌مندی از درآمدها و هزینه‌ها، میزان خسارت‌ها و ... کمتر از میانگین کل (5/2) است. در زمینة اجتماعی، عملکرد تعاونی‌ها نسبتاً مناسب ارزیابی شد به طوری که طبق نظر بهره‌برداران، شاخص‌های دریافت زمین توسط افراد واجد شرایط، افزایش همبستگی اجتماعی، جلوگیری از مهاجرت و ... بالاتر از میانگین کل (5/2) و شاخص‌های اشتغال زنان و مشارکت مالی اعضای تعاونی نزدیک به میانگین هستند. از نظر کالبدی فیزیکی نیز عمده شاخص‌ها از جمله رضایت از فاصله تعاونی تا روستا، مکان‌یابی شرکت تعاونی، رضایت از راه دسترسی و ... مناسب ارزیابی شدند و پاسخ‌ها بالاتر از میانگین کل (5/2) بوده است. در مجموع، میانگین شاخص‌های اجتماعی برابر با 2/3، میانگین شاخص‌های اقتصادی معادل  3/2 و میانگین شاخص‌های کالبدی - فیزیکی برابر با 1/3 ارزیابی شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Survey on the Status of Agricultural Cooperatives in Kiyar, Chaharmahal and Bakhtiari Province from the Perspective of Exploiters

نویسنده [English]

  • pejman rezaee
ASST PROFF ,Geography Dept ,Yazd University
چکیده [English]

The purpose of this research was to investigate the performance and to understand the effects of the formation of this system on the economic and social characteristics in the Township of Kiyar in Chaharmahal and Bakhtiari province. This study included 28 cooperative companies and 126 operators. The study objective was applied and research method is descriptive – analytical. Single-sample T-test, Chi-square and Pearson correlation. The required information has collected on the basis of documentary methods and field study. results showed fragmentation of agricultural land was one of the most important problems in our case study and all of the 28 agricultural cooperatives companies have divided lands between their beneficiaries (The average area of land was 3 hectares and its distribution was 5 points). Water resources productivity was not favorable for cooperatives, and only 15% of cooperatives used modern irrigation practices. In terms of economic satisfaction, the indicators of employment improvement, land quality, satisfaction with water distribution and land division satisfaction were higher than average (2.5). On the contrary, in terms of optimal use of water resources, satisfaction of incomes and expenses, damages and, responses were less than the average (2.5). In the social context, the performance of cooperatives was relatively appropriate, so that the indicators of land acquisition by qualified individuals, increasing social solidarity, preventing immigration and were higher than the average (2.5) And female employment indicators, financial participation of cooperative members was close to the average. In physical indicators, such as distance from cooperatives to village, co-location locator, access satisfaction and were well-evaluated and responses were higher than the average (2.5). In total, the average of social indicators is 3.2, the average of economic indicators was 2.3 and the average physical indicators were 1.3.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Rural economy
  • Agricultural cooperatives companies
  • Kiar county
آسایش، ح. (1374). اقتصاد روستایی. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
ازکیا، م. (1365)، جامعه شناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستایی ایران. تهران: انتشارات اطلاعات.
افراخته، ح. (1393). جغرافیای روستایی ایران. تهران: انتشارات سمت.
ارتشیدار، ر. (1391). بررسی اثرات تشکیل واحدهای بهره برداری مشاع بر وضعیت اقتصادی- اجتماعی خانوار های روستایی(مطالعه موردی: شهرستان فردوس). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه بیرجند.
امینی، ا. م.، مزینی، ن. و قدیمی، ع. (1394)، ارزیابی تطبیقی موفقیت شرکت های تعاونی تولید روستایی با دیگر نظام های بهره برداری کشاورزی، مطالعه موردی : شهرستان های کاشان و آران و بیدگل. تعاون و کشاورزی، 4(14)، 61 - 87.
بسحاق، م. (1390). تحلیلی بر توسعه روستایی با تأکید بر بخش کشاورزی(مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان ازنا). پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان.
پورطاهری، م.، رکن‌الدین افتخاری، ع. و پایدار، ا. (1391). عملکرد تعاونی‌های مشاع کشاورزی در توسعه روستایی (مطالعه موردی: دهستان جهان آباد جلگه جیرفت). فصلنامه جغرافیا، 10(32)، 177-198.
تقی‌زاده، ا. (1376). پژوهشی اجمالی پیرامون ده تعاونی تولید کشاورزی (مشاع ها) در استان آذربایجان شرقی. نشریه دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، 5 ،1-28.
جمعه پور، م. (1375). بررسی عملکرد اجتماعی، اقتصادی تعاونی های کشاورزی مشاع و نقش آن در توسعه کشاورزی. مجله جهاد، شماره 186 و 187، 45-53.
حسینی ابری، س. ح. (1380). مدخلی بر جغرافیای روستایی. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
سازمان جهاد کشاورزی استان چهارمحال و بختیاری(1395). گزارش‌ها و آمار و اطلاعات امور اراضی استان.
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان چهارمحال و بختیاری(1395). آمار نامه‌های دفتر آمار و اطلاعات.
سعدی، ح. (1388). بررسی اثرات تعاونی‌های تولید کشاورزی در استان همدان. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 2(4)، 57-68.
صندوق مطالعاتی نظام‌های بهره‌برداری کشاورزی ایران (1372). سیمای مالکیت اراضی ایران. تهران: انتشارات پرچم.
قنبری، ی. و برقی، ح. (1389)، نقش تعاونیهای مشاع در توسعة مناطق روستایی تحت پوشش: مطالعة موردی استان اصفهان. فصلنامه روستا و توسعه، ۱۳(۲)، 81-101.
کلانتری، خ. (1389). جامعه شناسی روستایی.  تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
لهسایی زاده، ع. (1372). نظام‌های بهره برداری کشاورزی پس از انقلاب در ایران. مجموعه مقالات سمینار بررسی سیاست‌ها و روش‌های بهره‌وری بهینه از اراضی، تهران ، وزارت جهاد سازندگی ، معاونت آبخیزداری.
مستعانی، م. ح. (1372). عملکرد هیدتهای هفت نفره و تعاونی‌های مشاع. فصلنامه تعاون. شماره 24، 53-62.
مرکز آمار ایران (1392). سالنامه آماری سال 1391 استان چهارمحال و بختیاری ، بخش سرزمین و آب و هوا.
مرکز آمار ایران (1395). نتایج سرشماری کشاورزی 1393 ، استان چهارمحال و بختیاری.
مرکز آمار ایران (1386). نتایج سرشماری نفوس و مسکن 1385.
مرکز آمار ایران (1396). نتایج سرشماری نفوس و مسکن 1395.
مطیعی لنگرودی، س. ح. (1373). عملکرد تعاونی های تولید مشاع (نمونه دشت مشهد). مجموعه مقالات هشتمین کنگره جغرافی دانان ایران ، صص 538-533. اصفهان ، دانشگاه اصفهان.
مطیعی لنگرودی، س. ح. و شمسایی، ا. (1394). توسعه و کشاورزی پایدار (از دیدگاه اقتصاد روستایی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
نفیسی فرد، ح. (۱۳۷۷). بررسی وضعیت و عملکـرد تعـاونی‌هـای مشـاع در شهرستان سبزوار. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشـگاه فردوسـی مشهد.
هادیزاده بزاز، م.، بوزرجمهری، خ.، شایان، ح. و نوغانی دخت بهمنی، م. (1394)، ارزیابی عملکرد تعاونی‌های تولید روستایی با رویکرد توسعه کشاورزی پایدار (مطالعه موردی: شهرستان نیشابور). مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی، 4(10)، 111-125.
Aref, F. (2011). Agricultural cooperatives for agricultural development in Iran. Life Science Journal, 8(1), 82-85.
Bhuyan , S. ( 2007). The people factor in cooperatives: an analysis of members. Canadian  Journal of Agricultural Economics, 55(3) , 275-298.
World Bank (1995) Recent development of transtitunal rural cooperative in china. Retrived from http://ftp.fao.org/sd/sda/sdaa/IR99/z3720.