پیش‌بینی عوامل مؤثر بر رفتار نخل‌داران عضو تعاونی تولید شهرستان دشتستان در زمینه حفاظت از آب با مقایسه مدل های رفتار برنامه‌ریزی‌شده و فعال‌سازی هنجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته ترویج و آموزش کشاوری از گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

2 استادیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی/ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

3 دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی/ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

چکیده

یکی از روش­های مطالعة رفتار حفاظتی انسان و عوامل پیش‌بینی کنندة آن، کاربرد مدل­های اجتماعی- روان‌شناختی است. هدف از این پژوهش به کارگیری و مقایسة دو نظریة رفتار برنامه‌ریزی‌شده و مدل فعال‌سازی هنجار در پیش‌بینی رفتار نخل‌داران عضو تعاونی تولید شهرستان دشتستان در زمینة حفاظت از آب و تعیین عوامل مؤثر بر آن بود. در پژوهش حاضر، داده­ها با فن پیمایش و از طریق پرسش‌نامه جمع آوری شد. روایی صوری پرسش‌نامه با بهره‌گیری از نظر استادان و متخصصان امر و پایایی آن از طریق محاسبة ضریب آلفای کرونباخ (70/0 تا 86/0) برای متغیرهای مختلف تحقیق به تأیید رسید. جامعة مورد مطالعه شامل نخل‌داران عضو تعاونی تولید شهرستان دشتستان به تعداد 1400 نفر بود که با استفاده از روش نمونه گیری چندمرحله­ای، 300 نفر از آنها انتخاب شدند. یافته­ها نشان داد در نظریة رفتار برنامه‌ریزی‌شده متغیرهای نگرش، هنجار ذهنی، خودکارآمدی و هنجار اخلاقی بر نیت نخل‌داران در زمینة حفاظت از آب تأثیر ­گذارند و نیت در نهایت قادر است 45 درصد از تغییرات رفتار نخل‌داران نسب به حفاظت از آب را  پیش‌بینی کند. همچنین بر اساس مدل فعال‌سازی هنجار، متغیرهای آگاهی از پیامدها، آگاهی از نیاز، انتساب مسئولیت، خودکارآمدی و کارآمدی نتیجه بر هنجار اخلاقی نخل‌داران در زمینة حفاظت از آب تأثیر­گذارند و در نهایت، 3 متغیر هنجار اخلاقی، احساس گناه و احساس غرور در مجموع قادرند 24 درصد از تغییرات رفتار نخل داران نسبت به حفاظت از آب را پیش بینی کنند. نتایج همچنین نشان ­داد که هر دو نظریه پتانسیل پیش‌بینی رفتار نخل‌داران را دارند، اما قدرت پیش‌بینی نظریة رفتار برنامه‌ریزی‌شده بالاتر از مدل فعال‌سازی هنجار است. از دیدگاه سیاست‌گذاری، مطالعة حاضر توجیهی برای استفاده از سازه­های این مدل­ها در سیاست­ و تصمیم‌گیری‌ای است که منجر به تشویق کشاورزان به حفظ و مصرف بهتر آب شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Predicting the Factors Affecting Cooperative Production Member Palm Owners’ Behavior in Dashtestan Township in Relation to Water Conservation: Compare the Power of the Theories of Planned Behavior and Norm-Activation Model

نویسندگان [English]

  • Sayyedeh zohreh Mohammadi 1
  • Saeed Mohammadzadeh 2
  • Masoud Yazdanpanah 3
1 M.Sc. Student, Dept. of Agricultural Extension and Education, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Mollasani, Ahwaz, Iran.
2 Assist. Prof., Dept. of Agricultural Extension and Education, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Mollasani, Ahwaz, Iran.
3 Assoc Professor, Department of Agricultural Extension and Education, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Mollasani, Ahwaz, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this study was comparison power of theories of planned behaviorand norm-activation modelin predicting palm owners’ behavior in Dashtestan Township and determination of factors affecting on water conservation. In this research, data have been collected with questionnaire and through survey research.  Validity was gained by a panel of expert approved and its reliability was confirmed through coefficient (Cronbach’s) alpha (0.70-0.86). Population consisted of palm owners’ who were Dashtestan Township by using multistage random sampling technique, 300 individuals palm owners’ were selected Dashtestan Township. The findings showed that the variables norm-activation theory with predicting 24 percent of palm owners’ behavior in relation to water conservation than the variables planned behavior theory with predicting 45 percent of palm owners’ behavior in relation to water conservation was less powerful.

کلیدواژه‌ها [English]

  • norm-activation theory
  • theory of planned behavior
  • water conservation behavior
  • cooperative production member
  • palm owners’

مراجع

تاجری مقدم، م.، راحلی، ح.، ظریفیان، ش. و یزدان پناه، م. (1397). پیش بینی رفتار گندم کاران دشت نیشابور و تعیین عوامل موثر بر آن­ها در رابطه با حفاظت از منابع آب. نشریة دانش کشاورزی و تولید پایدار، 28(2)،199-215.
رحیمی فیض آباد، ف.، یزدان پناه، م.، فروزانی، م.، محمدزاده، س. و بورتن، ر. (1395). تعیین عوامل مؤثر بر رفتار حفاظت از آب کشاورزان در شهرستان سلسله: کاربرد مدل فعال سازی هنجار. تحقیقات اقتصاد و توسعه­ کشاورزی ایران، دوره 2-47، شماره 2، 379-390.
رحیمیان، م. (1395). عوامل اثرگذار بر مدیریت پایدار منابع آب در بین گندمکاران آبی شهرستان کوهدشت. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 12(2)، 233-247.
شرکت آب و فاضلاب روستایی بوشهر، (1394). گزارش شرکت آب و فاضلاب روستایی بوشهر از وضعیت منابع آب در استان بوشهر.
معاونت برنامه ریزی استانداری بوشهر. ( 1393). گزارش ارزیابی اداره کل آمار معاونت برنامه ریزی استانداری بوشهر.
Abrahamse, W., Steg, L., Gifford, R., & Vlek, C. (2009). Factors influencing car use for commuting and the intention to reduce it: a question of self-interest or morality?. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 12(4), 317-324.‏
Ahsan, D. A., & Roth, E. (2010). Farmers’ perceived risks and risk management strategies in an emerging mussel aquaculture industry in Denmark. Marine Resource Economics, 25(3), 309-323.
Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human DecisionProcesses, 50, 179-211.
Ajzen, I., & Fishbein, M. (1980). Understanding attitudes and predicting social behavior. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Arvola, A., Vassallo, M., Dean, M., Lampila, P., Saba, A., Lähteenmäki, L., & Shepherd, R. (2008). Predicting intentions to purchase organic food: the role of affective and moral attitudes inthe Theory of Planned Behaviour. Appetite, 50(2), 443-454.‏
Bamberg, S., & Möser, G. (2007). Twenty years after Hines, Hungerford, and Tomera: a new meta-analysis of psycho-social determinants of pro-environmental behaviour. Journal of Environmental Psychology, 27(1), 14-25.‏
Black, J. S., Stern, P. C., & Elworth, J. T. (1985). Personal and contextual influences on house­hold energy adaptations. Journal of Applied Psychology, 70, 3–21.
Cary, J. W. (2008). Influencing attitudes and changing consumers' household water consumption behaviour. Water Science and Technology: Water Supply, 8(3), 325-330.
Clark, W. A., & Finley, J. C. (2007). Determinants of water conservation intention in Blagoevgrad, Bulgaria. Society and Natural Resources, 20(7), 613-627.‏
Corral-Verdugo, V., & Pinheiro, J. Q. (2006). Sustainability, future orientation and water conservation. Revue Européenne de Psychologie Appliquée/European Review of Applied Psychology, 56(3), 191-198.
Corral-Verdugo, V., Frias-Armenta, M., Pérez-Urias, F., Orduña-Cabrera, V., & Espinoza-Gallego, N. (2002). Residential water consumption, motivation for conserving water and the continuing tragedy of the commons. Environmental Management, 30(4), 527-535.‏
De Groot, J. I. M., Steg, L., & Dicke, M. (2007). Morality and reducing car use: testing the norm activation model of prosocial behavior. Transportation Research Trends, NOVA Publishers.‏
Dungumaro, E. W., & Madulu, N. F. (2003). Public participation in integrated water resources management: the case of Tanzania. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 28(20-27), 1009-1014.
Gardner, G. (2002). The challenge for Johannesburg: Creating a more secure world. In L. Starke(Ed.), State of the world. A Worldwatch Institute report on progress toward asustainablesociety (pp. 3-23). New York: Norton.
Garling, T., Fujii, S., Gärling, A., & Jakobsson, C. (2003). Moderating effects of social value orientation on determinants of proevenvironmental intention. Journal of Environmental Psychology, 23, 1–9.
Gilg, A., & Barr, S. (2006). Behavioural attitudes towards water saving?, Evidence from a study of environmental actions. Ecological Economics, 57(3), 400-414.‏
Guagnano, G. A., Dietz, T., & Stern, P. C. (1994). Willingness to pay: a test of the contribu­tion model. Psychological Science, 5, 411–415.
Harland, P., Staats, H., & Wilke, H. A. (1999). Explaining proenvironmental intention and behavior by personal norms and the theory of planned behavior1. Journal of Applied Social Psychology, 29(12), 2505-2528.
Harland, P., Staats, H., & Wilke, H. A. (2007). Situational and personality factors as direct or personal norm mediated predictors of pro-environmental behavior: Questions derived from norm-activation theory. Basic and Applied Social Psychology, 29(4), 323-334.‏
Hurlimann, A., Dolnicar, S., & Meyer, P. (2009). Understanding behaviour to inform water supply management in developed nations–a review of literature, conceptual model and research agenda. Journal of Environmental Management, 91(1), 47-56.‏
Kaiser, F. G. (2006). A moral extension of the theory of planned behavior: norms and anticipated feelings of regret in conservationism. Personality and Individual Differences, 41(1), 71-81.
Keshavarz, A., Ashrafi, S., Hydari, N., Pouran, M., & Farzaneh, E. (2005). Water allocation and pricing in agriculture of Iran. In Water conservation, reuse, and recycling: proceeding of an Iranian American workshop, The National Academies Press: Washington, DC (pp. 153-172).
Klockner, C. A. (2013). A comprehensive model of the psychology of environmental behavior. A meta-analysis. Global Environmental Change, 23(5), 1028-1038.‏
Kumar S, (2013). The looming threat of water scarcity. In Vital Signs (pp. 96-100). Island Press/Center for Resource Economics.‏
Lam, S. P. (1999). Predicting intentions to conserve water from the theory of planned behavior, perceived moral obligation, and perceived water right1. Journal of Applied Social Psychology, 29(5), 1058-1071.‏
Lam, S. P. (2006). Predicting intention to save water: theory of planned behavior, response efficacy, vulnerability, and perceived efficiency of alternative solutions1. Journal of Applied Social Psychology, 36(11), 2803-2824.‏
Lynne, G. D., Casey, C. F., Hodges, A., & Rahmani, M. (1995). Conservation technology adoption decisions and the theory of planned behavior. Journal of Economic Psychology, 16(4), 581-598.‏
Mancha, R. M., & Yoder, C. Y. (2015). Cultural antecedents of green behavioral intent: an environmental theory of planned behavior. Journal of Environmental Psychology, 43, 145-154.
Molle, F., Venot, J. P., Lannerstad, M., & Hoogesteger, J. (2010). Villains or heroes?. Farmers' adjustments to water scarcity. Irrigation and Drainage, 59(4), 419-431.
Mugabi, J., Kayaga, S., Smout, I. K., & Njiru, C. (2010). Determinants of customer decisions to pay utility water bills promptly. Water Policy, 12(2), 220-236.
Nancarrow, B. E., Leviston, Z., Po, M., Porter, N. B., & Tucker, D. I. (2008). What drives communities' decisions and behaviours in the reuse of wastewater. Water Science and Technology, 57(4), 485-492.
Nordlund, A. M., & Garvill, J. (2002). Value structures behind pro-environmental behavior. Environment and Behavior, 34, 740–756.
Onwezen, M. C., Antonides, G., & Bartels, J. (2013). The norm activation model: an exploration of the functions of anticipated pride and guilt in pro-environmental behaviour. Journal of Economic Psychology, 39, 141-153.‏
Rogers, R.W. (1983). Cognitive and physiological processes in fear appeals and attitude change: a revised theory of protection motivation. In J. R. Cacioppo&R. E. Petty (Eds.), Social psychology: A sourcebook (pp. 153-176). New York: Guilford.
Rosenstock, I. M. (1974). The health belief model and preventive health behavior. Health Education Monograph, 2, 354-386.
Roudi-Fahimi, F., Creel, L., & De Souza, R. M. (2002). Finding the balance: population and water scarcity in the Middle East and North Africa. Population Reference Bureau Policy Brief, 1-8.
Russell, S., & Fielding, K. (2010). Water demand management research: a psychological perspective. Water Resources Research, 46(5).
Saur,´I. D, (2013). Water conservation: theory and evidence in urban areas of the developed world. The Annual Review of Environment and Resources, 38,227–248.
Schwartz, S. H. (1977). Normative influences on altruism1. Advances in Experimental Social Psychology, 10, 221-279.‏
Steg, L., & DeGroot, J. (2010). Explaining prosocial intentions: testing causal relationships in the norm activation model. British Journal of Social Psychology, 49(4),725-743.‏
Trumbo, C. W., & O'Keefe, G. J. (2005). Intention to conserve water: environmental values, reasoned action, and information effects across time. Society and Natural Resources, 18(6), 573-585.
Turaga, R. M. R., Howarth, R. B., & Borsuk, M. E. (2010). Pro‐environmental behavior. Annals of the New York Academy of Sciences, 1185(1), 211-224.
Wang, J., Huang, J., Rozelle, S., Huang, Q., & Zhang, L. (2008). Understanding the water crisis in northern China. CHINALS DILEMMA, 276.
Wessels, J. (2009). Water crisis in the Middle East: an opportunity for new forms of water governance and peace. Whitehead J. Dipl. & Int'l Rel., 10, 131.
Yazdanpanah, M., Hayati, D., & Zamani, G. H. (2011). Investigating agricultural professionals’intentions and behaviours towards water conservation: using a modified theory of planned behaviour. Environmental Science, 9(1),1-22.
Yazdanpanah, M., Hayati, D., Hochrainer-Stigler, S., & Zamani, G. H. (2014). Understanding farmers' intention and behavior regarding water conservation in the Middle-East and North Africa: a case study in Iran. Journal of Environmental Management, 135, 63-72.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار