نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری رشته آمار، دانشکده علوم ریاضی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
2 دانش آموخته دکتری، گروه بازیابی اطلاعات و علم داده، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
3 دانش آموخته کارشناسی ارشد آمار، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.
چکیده
تازه های تحقیق
در تحقیقات پیشین، عوامل موثر بر موفقیت عملکرد تعاونی مورد بحث قرار گرفت. در این تحقیق، ضمن در نظر گرفتن شاخص‌های شناسایی شده در تحقیقات پیشین، مشخصاً شاخص‌های جهش تولید-موانع زادیی در پرتو بیانات رهبر معظم انقلاب و گام دوم انقلاب استخراج و نقش آنها را در توانمدسازی تعاونی‌های روستایی مورد مطالعه قرار داده است. روش و نتایج این تحقیق، جنبه نوآوری دارد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Context and purpose.The main purpose of the research is to explain a model of the application of production jump components, removing obstacles in the empowerment of rural cooperatives in Kohgiluyeh and Boyerahmad province.
Methodology/approach.The current research is of the hybrid-alignment type. In the qualitative part, 10 experts of the cooperatives were selected using the targeted sampling method. In the quantitative part of the research method, it is a survey and 249 members of the cooperatives were selected by simple random sampling.
Findings and conclusions. The results of the theme analysis identified 6 main components of the production jump-removal of obstacles: social, economic, political-legal, managerial, educational, infrastructural indicators. The results of the structural equations showed that managerial-organizational indicators with a standard coefficient of 0.220 have the greatest impact; And legal-political indicators with a standard coefficient of 0.125 have the least impact on the empowerment of rural cooperatives. Therefore, it is possible to improve the performance of this sector by creating obstacles and paying attention to production indicators in the cooperative sector.
Originality. In previous researches, factors affecting the success and performance of cooperatives were repeatedly discussed. In this research, while taking into account the indicators identified in previous researches, specifically, the indicators of production jump-obstacles in the light of the statements of the supreme leader of the revolution and the second step of the extraction revolution and their role in empowering rural cooperatives have been studied. The method and results of this research are innovative.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
در چند سال اخیر، تحریم‌های شدید نابرابر علیه جمهوری اسلامی ایران، باعث گردید تا مسئولین اقتصادی کشور خودکفایی در زمینه تولید تأکید بیشتری نمایند. مقام معظم رهبری با نام‌گذاری چند سال اخیر به شعارهای مرتبط با این مسئله، حساسیت و اهمیت موضوع را روشن ساخت. شعارهایی چون «سال مقاومت اقتصادی»، «اصلاح الگوی مصرف»، «موانع، پشتیبانی و جهش تولید»، «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال آفرین» سبب خودکفایی و توانمندی در چرخه تولیدی کشور گردید.
یک دهه از نام‌گذاری سال‌ها با عناوینی شامل مسائل اقتصادی می‌گذرد و با ورود به سال 1400 و نام‌گذاری آن به سال تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌گذاری، امسال سومین سال متوالی است که مقام معظم رهبری به‌طور متوالی مسئله خاص تولید را بعد از سال‌های 99- 1398 سال‌های 1400 و 1401 اختصاص دادند. دو دیدگاه در خصوص، این نام‌گذاری‌ها وجود دارد: دیدگاه اول، این نام‌گذاری‌ها را نشأت گرفته از شرایط تحریمی کشور می‌دانند و دیدگاه دوم، عدم تحقق اهداف اقتصادی را عامل اصلی، توجه به مسائل اقتصادی در نام‌گذاری‌ها می‌دانند (Mir & Karimi, 2021). علیرغم اهمیت تولید و تأکید مقام معظم رهبری و مقامات اقتصادی کشور، همواره بخش تولید با موانع و چالش‌های زیادی مواجه بوده است (Noroozi et al, 2019). در این رابطه، عوامل مختلفی وجود دارد که سبب می‌شود که بخش تولید از چرخه رونق و رشد بازبماند. لازم است که این موانع از میان برداشته شود. به برخی از این عوامل می‌توان به فقدان راهبرد توسعه صنعتی و جهت‌گیری در حمایت‌ها (Mirzakhani, 2020)، تأمین نقدینگی (Masalapoor et al, 2019)، بدهی‌های معوق بانکی واحدهای تولیدی (Khalilian, 2019)، نامناسب بودن محیط (Dahiya, 2020) چالش‌های قانونی- فنی- ساختاری-اداری: عدم ثبات قوانین و مقررات (Ghorbani et al, 2019) و پایین بودن سطح امنیت سرمایه‌گذاری (Chukwuebuka, 2021)، عقب‌ماندگی در حوزه فناوری (Noroozi, 2020)، وجود رانت و فساد در سیستم اداری (Alavi et al,2018)، تصدی دولت بر تولید، ضعف زیرساخت- نظارت و عدم کارایی سیاست‌های حمایتی، متناقض بودن سیاست‌ها و قوانین (Mir & Karimi, 2021) و غیره اشاره کرد. باوجوداین چالشها در کشور، سطح امینت سرمایه‌گذاری در راستای رونق تولید امیدوارکننده نمی‌باشد (Riazi, 2020). لذا برای غلبه بر این چالشها و رونق تولید در سطح کشور، می‌بایست در بخش‌های مختلف اقتصادی (صنعت، کشاورز، دام‌پروری و غیره) چه در سطح (عمومی- خصوصی- تعاونی)، موانع نمود.
در مطالعات مختلفی، عوامل متعددی برجهش تولید و موانع موردبررسی قرار گرفت. متمرکز بر بهره‌وری و جهش تولید و استقرار شایسته‌سالاری، ایجاد زمینه‌های رهبری برای ارتقا و جهش تولید و حمایت از دستگاه‌های تولید، تشویق مداوم کارکنان به ارائه خدمات باکیفیت، مانع زدایی از تولید در نظام اداری کشور تسهیل خواهد شد (Kohnkhaki, 2021). اصلاح الگوی مصرف از سوی (بنگاه‌ها- مردم- تعاونی) نقش اساسی در ایجاد زیرساخت‌های تولید دارند که زمینۀ جهش تولید را فراهم می‌کنند (Shamkhani & Rashidi, 2020). به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته در حوزه تولید (Noroozi, 2020 Lehmann, 2021; Karuppiah, 2021;) بالا بودن سطح امنیت سرمایه‌گذاری (Chukwuebuka, 2021)، شفافیت اطلاعات- تضمین حقوق مالکیت- عدم رانت در سیستم اداری (Riazi, 2020؛ Barahma, 2019؛ Naher, 2020)، پیروی از اصول اقتصاد مقاومتی- پرهیز از شعارزدگی تقویت روحیه جهادی (Kazemi Rahbar et al, 2021)، حذف قوانین متناقض- نهادهای موازی و بوروکراسی‌های طولانی‌مدت (Shirzad et al, 2019) سبب رونق تولید و موانع در بخش‌های مختلف اقتصادی (صنعتی-کشاورزی و ...) می‌گردد.
تعاونی‌ها مناسب‌ترین سازمان‌های مردم‌نهاد جهت مشارکت مردم در مدیریت منابع روستایی می‌باشند. لذا توانمندسازی تشکل‌های مردم‌نهاد در بخش‌های تولید از قبیل بخش صنعت، کشاورزی تا خودکفایی کامل، می‌بایست به‌طورجدی موردتوجه قرارگرفته شود (Khosravi et al, 2019). سازمان‌های محلی نظیر تعاونی‌ها، دارای بهترین ظرفیت برای اجرا و مدیریت ابتکارات مربوط به توسعه مشارکتی بوده است. این تشکل‌ها، تأثیر پررنگی در ایجاد همبستگی و همیاری در جامعه و تعالی بخشیدن به روح انسانی جهت کاهش فقر دارند. تعاونی‌های تولید به کشاورزان خرده‌پا کمک می‌کنند تا ظرفیت تولید و بازار رسانی خود را به‌منظور پاسخ‌گویی به چالش‌های رقابتی و فرصت‌های تجاری بازار بالا ببرند (Adhami et al, 2009). تعاونی‌ها نقش مهمی در شرایط تحریم‌های سخت اقتصادی در کشور دارند و همچنین نقش حیاتی در رونق تولید در سایه تأکیدات مقام معظم رهبری جهت تولید ملی و حمایت از تولیدکنندگان و کارآفرینان ملی- اشتغال‌زایی دارند (Yari & Eslambolchi, 2021). مطالعهِ چگونگی شکل‌گیری تعاونی‌ها در کشورهای درحال‌توسعه نشان می‌دهد که تعاونی‌ها نقش حیاتی در تأمین نیروی کار، زنجیره تأمین غذا و صنایع و تنظیم بازار کالای مصرفی و جلوگیری از افزایش قیمت‌ها دارد (Mikami, 2018). پیوند و اتصال، شعار «موانع زادیی، جهش تولید، اشتغال آفرینی» در عمل در بخش تعاونی‌ها، می‌توان به بهبود عملکرد آنها و درنهایت به توانمندسازی آنها کمک کرد.
باوجود نقش توانمندسازی تعاونی‌های در اقتصاد روستایی، مطالعات کمی درزمینه‌ی توانمندسازی تعاونی‌های روستایی انجام‌شده است. مطالعات پیشین، به‌طور عمده نقش عواملی چون مدیریت قوی (Lawless & Reynolds, 2006)، حمایت دولتی (Abbasi, 2009)، عوامل محیطی- اجتماعی (Heydarisareban, 2012 Rahbari et al, 2016)، اصلاح قوانین (Bozarjamehri et al, 2013 Abbasi, 2009;)، عوامل اقتصادی از قبیل اعطای تسهیلات بانکی (Alipoor, 2009 Abbasi, 2009; Ostadi, 2009; Movahedi, 2015;)، شاخص‌های آموزشی و علمی) Rahbari et al, 2016; Movahedi. 2015) در توانمندی تعاونی‌ها موردمطالعه قراردادند و نقش شاخص‌های جهش تولید و موانع در توانمندسازی تعاونی‌ها کمتر موردتوجه قرارگرفته است. ازاین‌رو، مطالعه حاضر با بررسی و تبیین مؤلفه‌های جهش تولید-موانع بر توانمندسازی تعاونی‌ها درصدد پر کردن شکاف تحقیقاتی مزبور می‌باشد. ازاین‌رو، این تحقیق سعی می‌کند با یک رویکرد ترکیبی، یک الگویی از کاربست مؤلفه‌ها (شاخص‌ها) ی موانع‌زادیی- جهش تولید در توانمندسازی تعاونی‌ها ارائه دهد.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
تعاون و همکاری از الگوهای موفق اقتصادی- اجتماعی در جهان است که از اهداف آن، توسعه پایدار و برقراری عدالت اقتصادی می‌باشد (Karami & Aghaayi, 2014). بنابر ماده 2 قانون شرکت‌های تعاونی مصوب 16/3/1350 (مجلس شورا)، شرکت تعاونی شرکتی است از اشخاص حقیقی و یا حقوقی که به‌منظور رفع نیازمندی‌های مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی شرکای از طریق خودیاری و کمک متقابل و همکاری آنان و تشویق به پس‌اندازی موافق اصولی که در این قانون مطرح است، تشکیل می‌شود؛ و به‌موجب ماده 18 فصل دوم این قانون، انواع شرکت‌های تعاونی‌ها شامل تعاونی‌های کشاورزی- روستایی، تعاونی‌های مصرف‌کننده (مسکن- اعتبار و آموزشگاه‌ها) و تعاونی‌های کار (تعاونی‌های صنایع‌دستی، صیادان، کسب‌وکار و مشاغل آزاد) می‌باشند. همچنین در این قانون، نحوه تشکیل و نحوه فعالیت‌های تعاونی‌های مذکور به‌تفصیل تشریح شده است[1]. تعاونی‌ها، سازمان‌ها و نهادهای مردمی هستند که در عین برخورداری از خصوصیات و مشخصات یک واحد اقتصادی و تجاری، دارای ارزش‌های مکتبی و اجتماعی هم می‌باشند و می‌توانند مبین تلاش‌های دسته‌جمعی و گروهی اعضای تشکیل‌دهنده تعاونی برای نیل به اهداف مشترک و پیشرفت و توسعه باشند (Kazemi Rahbar et al, 2021). توسعه تعاونی‌ها از طریق تولید، ارائه خدمات مناسب و باکیفیت، ارتقای سطح درآمد، بهبود شرایط کار، نقش مؤثری در توسعه پایدار روستایی ایفا می‌کند (Karim, 2015). روستائیان با انجام فعالیت‌ها مبتنی بر تعاون- همکاری می‌توانند شرایط اقتصادی خود را بهبود ببخشند. رویکرد تعاونی، ضمن ایجاد اشتغال پایدار، راهکار مناسبی برای توانمندسازی روستائیان می‌باشد بااین‌وجود، تعاونی‌ها در شروع آغاز- حین- ادامه فعالیت خویش، با چالشها و موانع متعددی روبه‌رو هستند که باعث کند شدن فعالیت تولید در لغت به معنی استخراج، فرآورده، محصول، کار و عمل و نتیجه آمده است (Him, 2007 به نقل از Mir & Karimi, 2020,) و در اقتصاد به معنی خلق مطلوبیت از طریق فعالیت‌های انسانی است. تولید دربردارنده خلق اشیاء به‌وسیله انسان نیز هست. همچنین شامل فعالیت‌های خدماتی از قبیل حفاظت و نگهداری، پاکیزه سازی و ... نیز می‌شود اما تعریف کلی‌تر از تولید، عبارت‌اند از هرگونه فعالیت‌ها و کار که عنصر یا عناصری از طبیعت را به مصرف انسان نزدیک‌تر می‌کند در فرایند تولید، مواد خام به محصولات پیچیده و صنعتی تبدیل می‌شود.
موانع از تولید با توجه به مفهوم معمول و کاربردی آن، نشانگر شناسایی و برطرف کردن هرگونه مشکل در مسیر و فرایند تولید از تأمین مواد اولیه تا ساخت و عرضه محصولات مختلف به بازار است. موانع مختلفی در حوزه تولید وجود دارد. موانع شامل مانع‌گذاری از مقررات دست‌وپا گیر، مانع زدایی توسط سازمان‌های مانع‌تراش، مانع زدایی توسط مدیران مانع کوربین و ... (Mir & Karimi, 2020).
با بررسی شواهد موجودی می‌توان دریافت که بخش تولید در کشور ما فاصله بسیار زیادی با برنامه‌های توسعه کشور دارد (Mir & Karimi, 2021). این در حالی است که در یک دهه اخیر، اغلب شعارهای سال ماهیتی اقتصادی داشته و به شکلی متضمن حمایت از تولید داخل بوده‌اند؛ اما در عمل مشاهد می‌شود که کماکان استفاده کاملی از ظرفیت‌های تولیدی نشده و موانع و مشکلات متعددی پیش روی فعالان بخش تولیدی وجود دارد لذا برای بالا بردن سطح تولید و رونق اقتصادی لازم است که موانع موجود را از سر راه برداشت. به بیان بهتر، موانع زدایی کرد. مانع زدایی- جهش تولید همانند بخش‌های دولتی و خصوصی در بخش تعاونی نیز قابل‌اعمال و انجام می‌باشد. یکی از مهم‌ترین راهکارهای توانمندسازی و موفقیت تعاونی‌ها در مسیر حیات خود، مانع زدایی از چالش‌های موجود می‌باشد.
ادهمی و همکاران (Adhami et al, 2021) در پژوهش خود، عوامل مؤثر بر عملکرد تعاونی‌های تولید در حوزه آبریز استان خوزستان را موردمطالعه قراردادند. نتایج تحلیل عاملی نشان دادند که عوامل مؤثر بر عملکرد تعاونی‌های تولید در حوزه آبریز شامل عوامل اقتصادی- مالی، اجتماعی- فرهنگی، حقوقی- سیاسی، مدیریتی- فنی می‌باشد. همچنین نتایج تحلیل چند معیارِ نشان داد که معیار مدیریتی بیشترین اهمیت و تأثیر را در موفقیت و عملکرد تعاونی‌های تولید دارد.
کهن خاکی (Kohankhaki, 2021) در پژوهشی با استفاده از روش‌های کیفی تحلیل مضمون و معادلات ساختاری تفسیر، مدلی از موانع‌زادیی در سازمان‌های تولیدی کشور ارائه داده است. بر طبق نتایج کیفی، 8 (هشت) شاخص مؤثر در موانع‌زادی شناسایی گردید که عبارت‌اند از: پشتیبانی دولتی، اصلاح قوانین تولید، سیاست‌های پولی و مالی، اصلاح نظام مالیاتی، تسهیل شرایط تولید، بهبود سیستم اداری، کنترل تورم، جهش تولید.
موحدی (Movahedi, 2021) در پژوهش خود، راهکارهایی در راستای توسعه کسب‌وکارهای الکترونیک در تعاونی‌های زنان روستایی در استان اصفهان ارائه داده است. در این پژوهش در قالب 9 مقوله شامل بسترسازی زیرساختی فناوری، حمایتی- تسهیلاتی، آموزش- اطلاع‌رسانی- فرهنگ‌سازی، مدیریت و سیاست‌گذاری، قانونی- حقوقی، توانمندسازی فردی، شرایط اقتصادی، شرایط فرهنگی- اجتماعی، ارتباطی- تعاملی شناسایی شدند.
میر و کریمی (Mir & Karimi, 2021) در پژوهشی با استفاده از تحلیل مضمون، شاخص‌های مرتبط با موانع را در پرتو سخنان مقام معظم رهبری و مستندات گام دوم انقلاب شناسایی کردند. نتایج کیفی تحقیق مبنی بر شناسایی چهار شاخص اصلی شامل موانع شناختی و معرفتی (دینی و آرمان خواهانه، علمی و دانش‌محور)، موانع‌زادیی نهادی و سازمانی (بهبود و اصلاح ساختار، نظارت و پایش)، موانع فرایندی و عملیاتی (عملکردی و پشتیبانی)، موانع مشارکتی و مردمی (ترغیبی، مسئولیت و تلاش) متکی بود.
رهبری (Rahbari et al, 2016) در پژوهشی باهدف ارزیابی مؤلفه‌های زمینه‌ساز ایجاد تعاونی‌های تولید و توزیع محصولات کشاورزی؛ شش مؤلفه (فردی، روان‌شناختی، آموزشی، محیطی، اجتماعی و اقتصادی) را شناسایی کردند. نتایج نشان دادند که عوامل اقتصادی دارای بیشترین تأثیر (51/0) در ایجاد تعاونی‌های تولید و توزیع می‌باشد.
حیدری و همکاران (Heydari et al, 2015) در پژوهش خود، شاخص‌های شناسایی تعاونی‌های موفق را مورد ارزیابی قراردادند. در این تحقیق، عوامل اقتصادی، اجتماعی، حقوقی، مدیریتی، فردی- آموزشی، شاخص‌های اشتغال‌زایی، سودآوری، ویژگی‌های مدیران تعاونی (سطح تحصیلات، تخصص)، تداوم فعالیت، میزان مشارکت و رضایت اعضای از مهم‌ترین شاخص‌های مهم در شناسایی تعاونی‌های موفق کشاورزی معرفی شدند.
موحدی (Movahedi, 2015) در پژوهشی، هفت شاخص مؤثر بر تشکیل و توسعه تعاونی‌های دانش‌آموختگان رشته‌های کشاورزی شناسایی کردند که عبارت‌اند از: حمایت همه‌جانبه دولت، عوامل فرهنگی- اجتماعی، باور و اعتقاد به تعاون، کارآفرینی و اشتغال، مشاوره و آموزش، حمایت مالی و اعتباری و حمایت رسانه.
کریمی و آقایی (Karami & Aghaayi, 2014) در پژوهشی، عوامل شخصیتی مؤثر بر موفقیت تعاونی‌ها تولیدی کشاورزی را در استان کرمانشاه موردبررسی قراردادند. در این تحقیق نشان داده شد که 6 ویژگی شخصیتی دربرگیرنده وجود روحیه کارآفرینی، علاقه به کار تولیدی (علاقه)، انگیزه برای کار تولیدی (انگیزه)، توانایی ابتکار و نوآوری، روحیه انعطاف‌پذیر در کار، توانایی ریسک‌پذیری؛ و عوامل مدیریتی و اقتصادی بر موفقیت تعاونی‌ها مؤثر هستند.
پزشکی راد و همکاران (Pezeshkirad et al.,2013) در پژوهشی با استفاده از روش دلفی، چندین راهکار در راستای توانمندسازی تعاونی‌ها در سطح کشور ارائه دادند. نتایج تحقیق نشان دادند که جلسات توجیهی، جلسات آموزشی و تشویق و پاداش از مهم‌ترین راهکارها در جهت توانمندسازی تعاونی‌های تولیدی در سطح کشور می‌باشد.
با مرور تحقیقات پیشین ملاحظه می‌شود که محققان سعی بر آن داشتند که شاخص‌های موانع و جهش تولید مورد ارزیابی و مطالعه قرار دهند. برای بهبود و تسری این نتایج به بخش تعاونی‌ها، در این تحقیق، سعی شده است که شاخص‌های موجود از موانع زدایی- جهش تولید در بخش تعاونی‌های تولیدی مورد ارزیابی قرار گیرد.
روش‌شناسی تحقیق
طرح پژوهش حاضر، ترکیبی از نوع همسوسازی است. در فاز اول، طرح پژوهش کیفی و روش آن به‌طور ویژه «مطالعه موردی کیفی» است، روشی به مطالعه عمیق موضوع و جنبه‌های پنهان آن می‌پردازد. مشارکت‌کنندگان بالقوه‌ی پژوهش، اعضای تعاونی‌های روستاهای منتخب در استان کهگیلویه و بویراحمد می‌باشد که با استفاده از «رویکرد هدفمند» با روش «انتخاب افرادی کلیدی» و استفاده از معیار «اشباع نظری»، 10 نفر از آنها به‌عنوان نمونه مصاحبه انتخاب گردید. داده‌های پژوهشی به‌وسیله مصاحبه‌های نیم ساختاریافته و با رعایت موازین آن، در مدت تقریبی نیم ساعت گردآوری شد. همگی اعضای نمونه دارای تجربه کافی (بیش از 5 سال و جزو اعضای هیئت‌مدیره تعاونی‌ها و دارای مدرک تحصیلی مرتبط با تعاون و توسعه روستایی هستند) در تعاونی‌ها بودند. پس از داده‌های گردآوری‌شده با استفاده از نرم‌افزار Nvivo نسخه 8، از طریق فن تحلیل مضمون و تشکیل شبکه، مورد تحلیل قرار گرفت. برای بررسی اعتبار شبکه مضامین به‌دست‌آمده، از معیارهای اعتبارسنجی کیفی قابل‌قبول و قابل‌اعتماد بودن استفاده گردید.
در فاز کمی، یک پرسش‌نامه محقق ساخته مبتنی بر شبکه مضامین (مضامین سازمان و پایه) طراحی شد. در جامعه وسیع‌تری از تحقیق توزیع گردید. کلیه اعضای تعاونی‌های استان کهگیلویه و بویراحمد، اعضای جامعه تحقیق به شمار می‌آید که تعداد آنها 705 نفر بودند با استفاده از فرمول کوکران تعداد 249 نفر از آنها به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی ساده به‌عنوان نمونه آماری در بخش کمی تحقیق انتخاب شدند. روایی صوری ابزار گردآوری داده‌های تحقیق (پرسش‌نامه) به‌وسیله خبرگان (متخصصان در تعاونی‌ها)؛ و روایی سازه‌ای آن به‌وسیله بار عاملی (تحلیل تأییدی عاملی) مورد تائید قرار گرفت. پایایی آن به‌وسیله ضریب آلفای کرونباخ (89/0) مورد تائید قرار گرفت. تجزیه‌وتحلیل کمی داده‌ها در نرم‌افزار لیزرل نسخه 8 صورت گرفت.
یافته‌ها
الف) یافته‌های کیفی
برای تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده از فن تحلیل مضمون و تشکیل شبکه مضامین بر اساس روش آترید-استرلینگ (Attride-Stirling, 2001) استفاده گردید. در مرحله کدگذاری باز 143 کد شناسایی گردید. درنهایت از طریق کدگذاری محوری به 1 مقوله فراگیر، 5 مقوله سازمان‌دهنده و 65 مضمون پایه دست پیدا شد. شاخص‌های موانع‌زادیی و جهش تولید در راستای توانمندسازی تعاونی‌ها مستخرج از مصاحبه‌ها به روش تحلیل مضمون در جدول (1) ارائه‌شده است:
جدول 1. مؤلفه‌های موانع‌زادیی و پشتیبانی- جهش تولید
|
مضامین سازمان‌دهنده |
مضامین پایه |
|
عوامل فرهنگی- اجتماعی |
- ایجاد انگیزه تعاون در بین مردم برای کار - برجسته کردن الگوی عملی در راستای تشویق تولید - نکوهش سستی و بیکاری - مشارکت مردمی (در مراحل تصمیم‌گیری، تدوین، انجام) پروژه‌های اقتصادی تعاونی‌ها - افزایش مشارکت با کارگاه‌های تولیدی روستایی (خانگی- کشاورزی- صنعتی) - تشویق و ترغیب افراد توانمند به ایجاد شغل‌های توسعه‌ای در روستا - مدیریت مشارکتی با رویکرد جهادی - نهادینه فرهنگ تعاون و همکاری در بین مردم روستا - استفاده از تمام پتانسیل‌های فرهنگی-گردشگری روستایی در جهت کسب درآمد پایدار - نهادینه فرهنگ تولید و سازندگی - نهادینه کردن اصلاح الگوی مصرف - نهادینه فرهنگ خوداتکایی - نهادینه کردن فرهنگ بهره‌وری و خودکارآمدی - ایجاد بستر مناسبی برای رقابت محوری - نهادینه کردن فرهنگ خودباوری - نهادینه کردن فرهنگ «اقتصاد مقاومتی» |
|
عوامل حمایتی- اقتصادی |
- تخصیص و استفاده از منابع و امکانات مناسب - تخصیص تسهیلات بانکی برای رونق فعالیت‌های اقتصادی تعاونی - جذب و ترغیب سرمایه‌گذاران (بومی و خارجی) برای مشارکت در فعالیت‌های اقتصادی تعاونی‌ها - حمایت از طرح‌ها و ایده‌های اقتصادی - توجه به مشاغل خانگی- کشاورزی در روستا - اعطای وام‌های اشتغال و بلاعوض به کارگاه‌های تولیدی در روستا - حمایت از ایجادکنندگان مشاغل روستایی - حمایت از نیروی کار (زنان سرپرست خانوار) - افزایش مشوق‌های تولید در روستا - توجه به مشکلات اقتصادی مردم روستا - حمایت از کشاورزان - حمایت از تولیدی‌های غیرفعال جهت شروع مجدد فعالیت خود - ایجاد درآمدهای پایدار برای روستا - ایجاد چشم‌انداز متمرکز بر بهره‌وری و جهش تولید توسط مدیران تعاونی - حمایت تعاونی‌ها از دستگاه‌های تولید - شناسایی فرصت‌ها برای بهبود - تشکیل صندوق‌های محلی در راستای حمایت مالی از کارآفرینان |
|
عوامل مدیریتی- ساختاری |
- رعایت کردن شایسته‌سالاری در انجام کارها و انتصابات اعضای تعاونی‌ها - شناسایی ایرادات ساختاری و اصلاح آن در تعاونی‌ها - مدیریت قوی تعاونی‌ها - پیشگیری از تبعیض در فعالیت‌های تعاونی - مسئولیت‌پذیری و پاسخ‌گویی - مدیریت و ریشه‌یابی مشکلات تولیدی‌ها در روستا - متعهد بودن تمامی مدیران تعاونی‌ها - ایجاد زمینه‌های رهبری برای ارتقا و جهش تولید توسط تعاونی‌ها - تشویق مداوم کارکنان تعاونی به ارائه خدمات باکیفیت توسط مدیریت - حذف نهادهای موازی و شرایط مداخله‌گر |
|
عوامل قانونی- سیاسی |
- استفاده از قوانین و برنامه‌های توسعه برای توانمندسازی تعاونی‌ها - ایجاد بستر قانونی برای بومی‌سازی فعالیت‌های تعاونی‌ها در روستا - ارائه طرح‌های اقتصادی جدید و سودآور به شوراها جهت تصویب در شورای عالی استان - ایجاد بستر مناسب در راستای ساده سازی قوانین تولید - ایجاد بستری مناسب در راستای اجرای راحت قوانین تولید - همسو بودن خط‌مشی و سیاست تعاونی‌ها با سیاست کلی دولت مبتنی بر جهش تولید- موانع‌زادیی - حذف بوروکراسی‌های طولانی مدت - حذف قوانین متناقض و پیچیده |
|
عوامل آموزشی- پژوهشی |
- پرورش نیروی خلاق - استفاده از نخبگان در تدوین و انجام پروژه‌های اقتصادی - استفاده از نظرات دانشگاهی و خبرگان در فعالیت‌های تعاونی - توجه به مقوله تحقیق و توسعه - آموزش و مهارت افزایی - حمایت علمی از تولید و فناوری - برگزاری دوره‌های آموزشی مهارت‌های تخصصی کارگاه‌های تولیدی انفرادی- گروهی در روستا (خانگی، کشاورزی و صنعتی) - آموزش بکارگیری فناوری‌های جدید در تولید |
|
فرایندی و زیرساختی |
- توجه به استعدادها و علایق‌ها (اهمیت دادن به خلاقیت و نوآوری) - ارائه امکانات نرم‌افزاری- سخت‌افزاری مناسب به تولیدکنندگان (تولیدی‌های انفرادی و مشاغل خانگی) - همکاری با تولیدکنندگان و شرکت‌های کارآفرین - بکارگیری فناوری‌های پیشرفته در حوزه تولید - بررسی، ارزیابی و کنترل مستمر فرایندها در تعاونی‌ها - سیستم رسیدگی و پیگیری شکایا (مردم، کشاورزان، تولیدکنندگان روستایی) |
بر اساس چارچوب مذکور (شبکه مضامین تشکیل‌شده)، الگوی کاربست شاخص‌های موانع‌زادیی- جهش تولید در توانمندسازی تعاونی‌ها شامل 6 شاخص فرهنگی- اجتماعی، حمایتی- اقتصادی، مدیریتی- ساختاری، سیاسی- قانونی، آموزشی- پژوهشی، فرایندی- زیرساختی می‌باشد. منظور از شاخص‌های «فرهنگی-اجتماعی»، شاخص‌هایی است که برخاسته از فرهنگ، هنجارها و پدیده‌های اجتماعی می‌باشد که در بهبود و رونق تولید در صنایع تولیدی (مشخصاً تعاونی‌های تولیدی و کار) مؤثر هستند.
منظور از شاخص‌های مدیریتی- ساختاری، شاخص‌هایی می‌باشد که در سازوکارهای مدیریتی و ساختاری- رویه‌ای در درون تعاونی‌ها است که اهداف، وظایف، نحوه فعالیت و عملکرد آنها را مشخص می‌کند. وجود سازوکارهای مدیریتی- ساختاری مناسب در تعاونی‌ها می‌تواند سبب بهبود عملکرد آنها گردد.
منظور از شاخص‌های قانونی- سیاسی، شاخص‌هایی است که توسط قانون برای ترسیم و تعیین محدوده خط‌مشی‌ها و سیاست تعاونی‌ها وضع می‌گردد و تعاونی‌ها باید محور فعالیت‌های خود را در چارچوب آن تنظیم کنند. وجود قانون مناسب و انعطاف‌پذیر (ساده) می‌توانند در بهبود عملکرد تعاونی‌ها در حوزه تولید- توزیع و خدمات مؤثر باشد.
منظور از شاخص‌های آموزشی-پژوهشی، شاخص‌هایی می‌باشد که تعاونی‌ها با تکیه‌بر آموزش و پژوهش می‌توانند به بهبود عملکرد خود کمک کنند. این فعالیت‌ها (آموزشی- پژوهشی) می‌تواند با مشارکت سازمان فنی و حرفه‌ای و دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان نیز صورت گیرد.
شاخص‌های فرایندی- زیرساختی، شاخص‌هایی است که تعاونی‌ها با تکیه‌بر زیرساخت‌ها (سخت‌افزاری و نرم‌افزاری) و امکانات- رویه‌ها، در انجام دادن وظایف خود کمک می‌گیرند. لذا در اختیار داشتن ابزارها و زیرساخت‌های پیشرفته و مدرن می‌تواند کمک شایان توجهی در بهبود عملکرد تعاونی‌ها در حوزه‌های تولیدی-کار- خدمات و توزیع کند.
شکل 1. شبکه مضامین (یافته‌های تحقیق)
با مراجعه به مبانی نظری و پژوهشی نشان می‌دهد که مضامین سازمان دهنده و پایه موجود در این پژوهش، با مبانی و پیشینه‌های پژوهشی همسو است جدول (2)؛ که نشان‌دهنده تائید اعتبار پژوهش بر اساس شیوه همسوسازی می‌باشد.
جدول 2. شواهد همسوسازی شاخص‌های موانع زدایی- جهش تولید بر توانمندسازی تعاونی‌های تولیدی بر اساس رویکرد راهبردی
|
مضامین سازمان دهنده |
پیشینه نظری |
پیشینه پژوهشی |
آگاهی‌دهند‌گان |
|
فرهنگی-اجتماعی |
- |
(Heydarisarban,2012) (Mir & Karimi,2021)، (Rahbari et al,2016)، (Kohankhaki,2021)، (Abdolmalki,2014)، (Heydari et al,2015) |
1. بیانات رهبر معظم انقلاب 2. گام دوم انقلاب 3. خبرگان و متخصصان در بخش تعاونی‌های تولیدی |
|
حمایتی-اقتصادی |
- |
(Mir & karimi,2021، Kohankhaki,2021)، (Rahbari et al,2016)، (Alipoor,2009)، (Heydarisarban,2012)، (Heydari et al,2015) |
1. بیانات رهبر معظم انقلاب 2. گام دوم انقلاب 3. خبرگان و متخصصان در بخش تعاونی‌های تولیدی |
|
قانونی-سیاسی |
- |
(Kohankhaki,2021)، (Mir & Karimi,2021)، (Adhami et al,2021)، (Heydari et al,2015) |
1. بیانات رهبر معظم انقلاب 2. گام دوم انقلاب 3. خبرگان و متخصصان در بخش تعاونی‌های تولیدی |
|
مدیریتی-ساختاری |
- |
(Kohankhaki,2021)، (Mir & Karimi,2021)، (Adhami et al,2021) |
1. بیانات رهبر معظم انقلاب 2. گام دوم انقلاب 3. خبرگان و متخصصان در بخش تعاونی‌های تولیدی |
|
آموزشی-پژوهشی |
- |
(Kohankhaki,2021)، (Mir & karimi,2021)، (Rahbari et al,2016)، (Aini et al, 2012)، (Hashemi et al,2014) |
1. بیانات رهبر معظم انقلاب 2. گام دوم انقلاب 3. خبرگان و متخصصان در بخش تعاونی‌های تولیدی |
|
فرایندی-زیرساختی |
- |
(Kohankhaki,2021)، (Mir & karimi,2021)، (Movahedi,2021) |
خبرگان و متخصصان در بخش تعاونی‌های تولیدی |
ب) یافته‌های کمی:
تعداد 21 نفر (حدود 25 درصد) از پاسخ‌دهندگان را زنان؛ و 64 نفر (حدود 75 درصد) را مردان تشکیل می‌دهند. بیش از نیمی از پاسخ‌دهندگان دارای مدرک لیسانس مرتبط (کشاورزی، همیاری، توسعه روستایی، غیره) و حدود 30 درصد از آنها دارای مدرک فوق‌لیسانس و دکتری می‌باشند. بیشترین فراوانی رده سنی مرتبط به رده سنی 36-45؛ و کمترین فراوانی مرتبط به رده سنی 25-35 می‌باشد.
جدول 3. آمار توصیفی شاخص‌های فرهنگی- اجتماعی ِموانع زدایی- جهش تولید در توانمندسازی تعاونی‌ها
|
مضامین پایه (گویه) |
میانگین |
انحراف معیار |
سطح معناداری |
رتبه میانگین |
آماره آزمون خی دو |
|
فرهنگی-اجتماعی |
936/3 |
762/0 |
000/ |
05/5 |
74/166(000/0) |
|
حمایتی-اقتصادی |
865/3 |
890/0 |
000/0 |
51/3 |
|
|
مدیریتی-سازمانی |
26/4 |
756/0 |
000/0 |
41/5 |
|
|
سیاسی -قانونی |
98/3 |
730/0 |
000/0 |
18/3 |
|
|
زیرساختی-فرایندی |
985/3 |
816/0 |
000/0 |
04/4 |
|
|
آموزشی-پژوهشی |
09/4 |
876/0 |
000/0 |
84/3 |
|
**: معنادار در سطح خطای 1 درصد. این سطح معناداری بدان معناست که میانگین نمره شاخص‌ها به‌طور معناداری بزرگتر از میانگین نظری (عدد 3) می‌باشد. در جدول فوق، با توجه به ستون سطح معناداری، ملاحظه می‌شود که شاخص‌های هفت‌گانه موردمطالعه در توانمندسازی تعاونی‌ها تأثیر معناداری دارند.
جدول (3)، میانگین و انحراف معیار میزان توانمندسازی مبتنی بر شاخص‌های هفت‌گانه (موانع-جهش تولید) را ارائه می‌دهد. ملاحظه می‌شود که میانگین نمره «مدیریتی-سازمانی» در توانمندسازی تعاونی‌ها دارای بیشترین نمره (26/4) و میانگین نمره «حمایتی-اقتصادی»، دارای کمترین میانگین نمره (86/3) می‌باشد. از سویی با توجه به ستون رتبه میانگین، ملاحظه می‌شود از میان شاخص‌های مدیریتی-سازمانی با ضریب میانگین 41/5 بیشترین اهمیت و تأثیر را در توانمندسازی تعاونی‌ها دارد.
ج) اعتبارسنجی الگو
در ادامه، با استفاده از معادلات ساختاری (مدل‌های ساختاری و اندازه‌گیری) و شاخص‌های کفایت به اعتبارسنجی الگو پرداخته می‌شود. پژوهشگران در هنگام کار با معادلات ساختاری با دو مدل سروکار دارند. یکی مدل اندازه‌گیری و دیگری مدل ساختاری. به استناد مدل‌های اندازه‌گیری شاخص‌های موردمطالعه، میانگین واریانس استخراجی برای بررسی روایی همگرا در جدول (4) ارائه‌شده است.
جدول 4. میانگین واریانس استخراجی (AVE)- پایایی ترکیبی (CR) شاخص‌ها
|
شاخص |
AVE |
CR |
نتیجه |
|
فرهنگی-اجتماعی |
411/0 |
|
روایی همگرا |
|
حمایتی-اقتصادی |
04/4 |
|
روایی همگرا |
|
مدیریتی-سازمانی |
546/0 |
|
روایی همگرا |
|
قانونی-سیاسی |
478/0 |
|
روایی همگرا |
|
آموزشی-پژوهشی |
625/0 |
|
روایی همگرا |
|
فرایندی-زیرساختی |
520/0 |
|
روایی همگرا |
با توجه به اینکه مقدار AVE برابر 4/0 است، لذا می‌توان گفت کلیه شاخص‌ها دارای روای همگرا مناسب است.
نمودار 1. تبیین الگوی نهایی تحقیق (توانمندی سازی تعاونی مبتنی بر شاخص‌های موانع- جهش تولید): یافته‌های پژوهش- حالت ضرایب استاندارد
نمودار 2. تبیین الگوی نهایی تحقیق (توانمندی سازی تعاونی مبتنی بر شاخص‌های موانع- جهش تولید): یافته‌های پژوهش- معنادار بودن ضرایب.
از نمودار (1) و (2) ملاحظه می‌شود که کلیه شاخص‌های موردمطالعه دارای بار عاملی و روایی همگرای مناسب است.
پس از تحلیل عاملی تأییدی و بیش از شروع مدل ساختاری، شاخص‌های بزارش مدل اندازه‌گیری ارزیابی گردد. درنتیجه گام بعدی بزارش مدل است. مطابق جدول زیر داریم:
جدول 5. مقدار شاخص‌های نیکویی- برازش مدل
|
شاخص |
نماد |
مقدار مجاز |
مقدار به دست آمده |
نتیجه |
|
شاخص‌های مطلق |
نسبت x^2/df |
کوچک‌تر از 3 |
36/8 |
عدم تائید |
|
RMSEA |
کوچک‌تر از 08/0 |
017/0 |
تائید |
|
|
GFI |
بزرگتر از 8/0 |
98/0 |
تائید |
|
|
AGFI |
برزگتر از 8/0 |
86/0 |
تائید |
|
|
شاخص‌های نسبی |
NFI |
بزرگتر از 9/0 |
93/0 |
تائید |
|
NNFI |
بزرگتر از 9/0 |
97/0 |
تائید |
|
|
IFI |
بزرگتر از 9/0 |
94/0 |
تائید |
|
|
CFI |
بزرگتر از 9/0 |
88/0 |
عدم تائید |
|
|
شاخص‌های تعدیل‌یافته |
PGFI |
بزرگتر از 5/0 |
51/0 |
تائید |
|
PNFI |
بزرگتر از 5/0 |
77/0 |
تائید |
با توجه به مقادیر به‌دست‌آمده برای شاخص‌های نیکویی برازش، مشاهده می‌شود که مدل اندازه‌گیری ما در اکثر شاخص‌ها بزارش حدنصاب قابل‌قبول را به‌دست‌آمده آورده است. ماهیت جامعه‌ی آماری از مهم‌ترین دلیل، مناسب بودن برخی از شاخص‌های کفایت مدل است.
در جدول (6)، با استفاده از مدل ساختاری تحقیق، ضرایب استاندارد و معنادار بودن روابط (مسیر) بین متغیرهای تحقیق ارائه می‌شود.
جدول 6. ضرایب مسیر شاخص‌های مدل تحقیق
|
مسیر |
آماره تی |
ضریب بتا |
نتیجه |
|
فرهنگی، اجتماعی -توانمندسازی |
66/2 |
132/0 |
معنی دار |
|
اقتصادی، حمایتی -توانمندسازی |
46/2 |
176/0 |
معنی دار |
|
مدیریتی، سازمانی -توانمندسازی |
95/2 |
220/0 |
معنی دار |
|
قانونی، سیاسی -توانمندسازی |
86/3 |
125/0 |
معنی دار |
|
آموزشی، پژوهشی-توانمندسازی |
29/3 |
198/0 |
معنی دار |
|
فرایندی، زیرساختی-توانمندسازی |
50/2 |
149/0 |
معنی دار |
از جدول فوق ملاحظه می‌شود که هر شش شاخص مذکور بر توانمندسازی تعاونی‌ها تأثیر معنادار مثبت دارد (چون مقدار آماره تی در ناحیه بحرانی (96/1 و 96/1) قرار نگرفته است و از سویی ضریب برآورده شده بتا، مثبت می‌باشد). همچنین ملاحظه می‌شود که شاخص مدیریتی-سازمانی با ضریب استاندارد 220/0 بیشترین تأثیر؛ و شاخص قانونی-سیاسی با ضریب استاندارد 125/0 کمترین میزان تأثیرگذاری را بر روی توانمندسازی تعاونی‌ها دارد.
بحث و نتیجه‌گیری
تعاونی‌ها در شروع آغاز-حین- ادامه فعالیت خویش، با چالشها و موانع متعددی روبه‌رو هستند که فعالیت (حیات) آنها را متزلزل می‌کنند. لذا شناسایی این چالشها و موانع برای تداوم حیات و عملکرد مناسب تعاونی ضروری می‌باشد. به دلیل شدت تحریم‌های ظالمانه، فعالیت کسب‌وکارها در بخش خصوصی و تعاونی‌ها دچار مشکلات عدیده‌ای شدند که برخی از آنها را با تعطیلی روبه‌رو کرد. این موضوع سبب شد تا رهبر معظم انقلاب چند سال اخیر را پی‌در‌پی با موضوع تولید، موانع‌زادیی و پشتیبانی نام‌گذاری کند. مسئله موانع‌زادیی نه‌تنها در بخش خصوصی، بلکه در بخش تعاونی‌ها از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد. یقیناً موانع‌زادیی می‌تواند سبب توانمندسازی در بخش تعاونی‌ها گردد و رونق تولید در روستاها را شاهد باشیم. ازاین‌رو، شناسایی موانع و فاکتورهای موانع در بخش تعاونی‌های روستایی می‌تواند کمک شایان توجهی به بهبود تولید در روستا کند. ازاین‌رو، در این تحقیق، توانمندسازی تعاونی‌ها بر اساس شاخص‌های موانع- جهش تولید موردمطالعه قرار گرفت.
در این تحقیق، با استفاده از تحلیل مضمون، در راستای توانمندسازی تعاونی‌ها بر اساس شاخص‌های موانع- جهش تولید؛ 1 مضمون فراگیر، 6 مضمون سازمان دهنده و 65 مضمون پایه شناسایی گردید. این یافته‌ها در قالب 6 شاخص اصلی طبقه‌بندی شدند که این شاخص عبارت‌اند از: فرهنگی- اجتماعی، حمایتی- اقتصادی مدیریتی- ساختاری، سیاسی- قانونی، آموزشی- پژوهشی، فرایندی- زیرساختی. نتایج حاصله در این پژوهش به لحاظ وجود مشکلات عدیده بر سر راه توانمندسازی تعاونی‌ها در حوزه تولید و لزوم بازیابی مجدد ساختار موجود تعاونی‌ها (ازنظر اقتصادی) با پژوهش‌های میر و کریمی (Mir & Karimi, 2021)، کهن خاکی Kohankhaki, 2021))، همخوانی دارد. همچنین به لحاظ تحلیل (کمی سازی) تأثیرگذاری چالش‌های مذکور بر سر راه موفقیت (توانمندی سازی) تعاونی‌ها با تحقیقات موحدی (Movahedi, 2015)، رهبری و همکاران (Rahbari et al, 2016)، علی‌پور (Alipoor, 2009)، هاشمی و همکاران Hashemi et al, 2014))، حیدری ساربان (Heydarisarban, 2012) و ... همخوانی و مشابهت دارد.
تبیین الگوی موجود در پژوهش نشان داد که شاخص‌های مدیریتی- ساختاری تأثیر مستقیم معناداری بر روی توانمندسازی تعاونی‌های تولیدی دارد. از شاخص‌های مؤثر بر توانمندسازی تعاونی‌ها، مدیریت مناسب (قوی) تعاونی‌هاست (Karami & Aghaayi, 2014). در این زمینه شبنلی و همکاران Shabanali et al, 2006))، روسا و همکاران Russoa et al, 2000))، لومپکین و دس
Dess, 1996)&Lumpkin توانایی‌های-ویژگی‌های مدیریتی را از شاخص‌های مؤثر بر موفقیت تعاونی‌ها برشمردند. ازاین‌رو، مدیریت مناسب و شیوه مدیریت در تعاونی‌ها، نقش مهمی در تصمیم‌گیری، سیاست‌گذاری و تعیین راهبرد دارند. همچنین شاخص‌های آموزشی- پژوهشی تأثیر مستقیم معناداری بر روی توانمندسازی تعاونی‌های تولیدی دارد. یافته مزبور با نتایج تحقیقات رهبری و همکاران (Rahbari et al, 2016)، هاشمی و همکاران (Hashemi et al, 2014)، آینی (Aini, 2012)، حیدری ساربان (Heydarisareban, 2012) در ارتباط با اثربخشی شاخص‌های آموزشی- پژوهشی بر توانمندسازی تعاونی‌های تولیدی، مطابقت و همخوانی دارد. به‌علاوه، شاخص‌های فرایندی- زیرساختی تأثیر مستقیم معناداری بر روی توانمندسازی تعاونی‌های تولیدی دارد. همان‌طور که تحلیل داده‌ها نشان داد، به‌کارگیری فناوری پیشرفته (سخت‌افزار- نرم‌افزار) از میان شاخص‌های فرایندی- زیرساختی دارای بیشترین تأثیر در توانمندسازی تعاونی‌های تولیدی می‌باشد. این یافته مزبور با نتایج تحقیقات نوروزی و همکاران (Noroozi et al, 2020)، لهمن(Lehmann, 2021) و کاریوپیه (Karuppiah, 2021) همخوانی دارد.
تبیین واریانس از تحلیل معادلات ساختاری نشان داد که شاخص‌های سیاسی- قانونی، آموزشی- پژوهشی بیشترین تأثیر؛ و شاخص اجتماعی- فرهنگی کمترین تأثیر را بر روی توانمندسازی تعاونی‌ها دارد. در مقابل، در تحقیقاتی چون رهبری و همکاران (Rahbari et al, 2016)، عبدالملکی و همکاران Abdolmalaki et al, 2014))، استادی و علی‌زاده (Ostadi & Alizade, 2009)، شاخص اقتصادی- حمایتی بیشترین تأثیر را در توانمندسازی و تشکیل تعاونی‌های تولیدی دارد. این در حالی است که در پژوهش حیدری ساربان(Heydarisareban, 2012) شاخص‌های اجتماعی دارای بیشترین تأثیر بر روی توانمندسازی و عملکرد تعاونی‌های تولیدی دارد.
بررسی پیشینه و تاریخچه تأسیس- نحوه- شیوه تأسیس شرکت‌های تعاونی (به‌ویژه تعاونی‌های روستایی)، نشان می‌دهد که هدف از ایجاد این تعاونی‌ها، سازمان‌دهی روستائیان و کشاورزان، تقویت سازوکارهای تولید جمعی، مشارکت در تأمین نهاده‌ها و توزیع محصولات و توانمندسازی جامعه محلی است. نیل به چنین اهدافی مستلزم وجود توان مدیریتی قوی در تعاونی‌ها می‌باشد و در اکثر موارد ملاحظه می‌شود که مدیران از توانایی مدیریتی مناسب و تخصص- مهارت لازم برخوردار نیستند. همچنین دیده‌شده است برخی از مدیران رده‌بالا در تعاونی‌ها، مدرک تحصیلی و تخصص لازم مرتبط با موضوع اساس‌نامه شرکت تعاونی را ندارد. این مسئله سبب شده است که فعالیت حرفه‌ای در تعاونی‌ها در جهت رونق تولید در روستا انجام نگردد. لذا لازم است که برنامه‌هایی بلندمدت- مستمر باهدف تربیت نیروی انسانی حرفه‌ای و خلاق برای اداره تعاونی‌ها، به‌وسیله اداره کل تعاونی‌های هر استان برگزار گردد.
دخالت دولت، نهادهای موازی و شرایط مداخله‌گر، از مواردی است که سبب عدم استقلال کامل تعاونی‌ها می‌شود و درنهایت تعاونی‌ها را در انجام فعالیت‌های خویش با چالش روبه‌رو می‌کند. لذا حذف نهادهای موازی و شرایط مداخله‌گر منجر می‌شود که تعاونی‌ها آزادانه در چارچوب ترسیم‌شده (بر اساس اساس‌نامه شرکت) فعالیت کنند. این مسئله در بسیاری از زمینه‌ها سبب می‌شود که تعاونی‌ها به اهداف دلخواه خود برسند و در انجام وظایف و فعالیت‌های خود موفق شوند. پیشنهاد می‌شود که مدیران تعاونی‌ها به ارزیابی دقیق موانع قانونی- سیاسی از قبیل بوروکراسی طولانی‌مدت، قوانین دست و پاگیر، قوانین متناقض در اساس‌نامه تعاونی‌ها بپردازد و حتی‌الامکان درصدد حذف و کاهش آنها باشند. همچنین پیشنهاد می‌شود که ضمن حمایت اقتصادی از تعاونی‌های تولیدی، ساختار آنها مجهز به بروزترین فنّاوری شوند تا توانایی ایجاد خلاقیت و نوآوری را داشته باشند.
اقبال و مشارکت مردمی از دیگر شاخص‌هایی است که برای حیات تعاونی‌ها در روستا حائز اهمیت باشد که این مقوله از شرایط فرهنگی- اجتماعی روستا نشأت می‌گیرد. لازم است که تعاونی‌ها، شرایط فرهنگی- اجتماعی از قبیل ایجاد انگیزه و علاقه کاری- مشارکت مردمی را در روستا موردتوجه قرار گیرد. از دیگر شاخص‌هایی که می‌تواند تأثیر سوء (مثبت) بر روند حیات (انجام وظایف و فعالیت‌های اقتصادی) تعاونی بگذارد، شرایط سیاسی- قانونی است. برخی از قوانین، چالشها و مشکلات (موانع) متعددی پیش روی تعاونی‌های روستایی قرار می‌دهد. لذا نیاز است حتی‌الامکان چنین قوانینی حذف یا متناسب با قلمرو فعالیت‌های تعاونی‌ها، اصلاح و تغییر یابند.
از دیگر چالش‌های مهم پیش روی تعاونی‌ها (تولیدی روستایی)، ساختار قدیمی آن‌هاست. لذا پیشنهاد می‌شود که تعاونی‌ها در راستای توانمندسازی خود، اصلاحاتی در نحوه عملکرد، ساختار، فعالیت‌ها و فرایندها و رویه‌های مدیریتی خود ایجاد کنند تا ضمن رونق و بهبود عملکرد تعاونی‌ها، عدالت اقتصادی محقق گردد.
از مهم‌ترین محدودیت‌های تحقیق می‌توان به پراکندگی جامعه آماری و عدم تمایل تعدادی اعضای جامعه به پاسخ‌گویی سؤالات تحقیق بود که با پیگیری‌های مکرر، این مشکل مرتفع گردید.
مشارکت نویسندگان
محمد جریره: (مفهومپردازی، روش‌شناسی، بررسی اطلاعات و پایش، بازبینی و ویرایش و نظارت و سرپرستی).
فاطمه استکی اورگانی: (مفهومپردازی، روش‌شناسی، بررسی اطلاعات و پایش و بازبینی و ویرایش)
میلاد اسد زاده: (مفهومپردازی، روش‌شناسی، بررسی اطلاعات و پایش و بازبینی و ویرایش)
قدردانی و تشکر
این پژوهش تحت حمایت هیچ ارگان و سازمانی نبوده است.
.
)