نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیات علمی گروه کارآفرینی و توسعه روستایی، دانشگاه ایلام
2 دانشگاه ایلام
3 نویسنده مسئول
4 گروه کارآفرینی و توسعه روستایی ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام
چکیده
تازه های تحقیق
مهمترین فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی کشاورزی عبارت از «تولید، فرآوری، بستهبندی و فروش گیاهان دارویی و ادویهای»، «پرورش میوهها، سبزی و صیفیجات مزرعهای و گلخانهای»، «پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی»، «فرآوری، بستهبندی و توزیع صحیح لبنیات حاصل از گاوداریهای دانشگاه» و «تولید، بستهبندی، توزیع عسل (زنبورداری)» بودند. همچنین، مهمترین فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی خدماتی عبارت از «برگزاری رویدادهای استارتآپی، کنفرانسها، جشنها و مراسم ها مختلف دانشگاه»، «ارائه تورهای گردشگری با هدف معرفی مکانهای تفریحی، تاریخی و فرهنگی منطقه»، «ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایاننامههای انگلیسی، عربی و فارسی»، «ارائه خدمات مربوط به نصب، راهاندازی و تعمیر برنامهها و سیستمهای رایانهای» و «ارائه خدمات مربوط به برنامه‌نویسی، طراحی و گرافیک وب و غیره» بودند. نتایج این پژوهش دستاوردهای مناسبی برای مدیران، اعضای هیات علمی و دانشجویان دانشگاه ایلام در جهت انجام پروژههای عملی و تجربی نظیر راهاندازی تعاونیهای دانشجویی دارد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Considering the importance of student cooperatives as a suitable approach for developing entrepreneurial competencies and reducing unemployment of graduates of the Iran's higher education system, the present study was conducted to identifying the opportunities for student cooperatives startup at Ilam University. The present study was qualitative in terms of paradigm, applied according to the purpose, which was done by Delphi method. Delphi panel members included 68 faculty members, staff and students of Ilam University. After two rounds, 26 opportunities for student cooperatives startup at Ilam University were identified, which were divided into two categories: "Opportunities for agricultural student cooperatives startup" and "Opportunities for service student cooperatives startup" were categorized. According to the results, the most important opportunities for student agricultural cooperatives startup are "production, processing, packaging and sale of medicinal plants and spices", "growing fruits, vegetables", " Cultivation of flowers and ornamental and apartment plants ", " processing, packaging and distribution of dairy products from university farms "and " Production, packaging, distribution of honey (beekeeping) ". Also, the most important opportunities for student service cooperatives startup are "holding startup events, conferences, celebrations and various university ceremonies", "offering tourist tours with the aim of introducing recreational and historical places and Cultural of the region "," Providing services for translating and editing English, Arabic and Persian articles and dissertations "," Providing services related to the installation, commissioning and repair of computer programs and systems " and "providing services related to programming, web design and graphics, etc."
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
روند تاریخی توسعه اقتصادی و صنعتی کشورهای پیشرفته نشان میدهد که پویایی نظامهای آموزشی و پیوند عمیق بین علم و فناوری با بازار کار، یکی از عوامل مهم ترقی، شکوفایی و توسعه اقتصادی و فرهنگی آنها بوده است (موحدی، 1396). بهگونهای که صاحبنظران بر این باورند که دستیابی به توسعه پایدار تنها در سایه بهکارگیری دانش روز و فناوری پیشرفته حاصل میشود؛ بنابراین، برای قرار گرفتن در مسیر توسعه و جلوگیری از عقبماندگی می‌بایست شرایطی فراهم شود که دانشگاههای بتوانند دانشجویان را برای بهکارگیری فناوری جدید و پذیرش مسئولیتهای مختلف در سطح جامعه پرورش دهند (شرفی و عباسپور، 1394). در این راستا، فراهمسازی نیروی انسانی متخصص و حرفهای به همراه مهارتهای توسعه پایدار عمدتاً به ادغام رهیافتها و راهبردهایی در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی متکی است (Amado et al., 2014)؛ و مادامی آموزش برای توسعه پایدار در نظام آموزش عالی توسعه مییابد که درک دانشجویان از اینکه آنها چطور میتوانند با جامعه و محیط بهمنظور شناسایی چالشها، خطرات و پیامدهای بالقوه آن ارتباط برقرار کنند، بهبود یابد (Fuertes-Camacho., 2019). این امر مستلزم ارتقاء تعاملات دانشجویان و تقویت روابط آنها با جامعه طی فرآیندهای آموزشی و یادگیری است (Serda & Alsina 2018؛ Colomer et al., 2018). درواقع، فرآیندهای آموزشی و یادگیری دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی بایستی منجر به بهبود تفکر انتقادی، اقدام راهبردی، روابط بین فردی و همچنین، همکاری، درگیری شخصی و تحمل ابهام شود که در آن دانشجویان عدم اطمینان و مخاطرات و معضلات را بپذیرند (Tejedor et al., 2019). این نوع آموزش، دانشجویان را قادر می‌سازد شیوۀ تفکر خود را تغییر دهند و به تلاش اهتمام نمایند (Fuertes-Camacho., 2019؛ Tejedor et al., 2019). در این راستا، آموزش تعاونی نوعی فعالیت یادگیری در برنامه درسی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی است که برای دانشجویان فرصتی در جهت ادغام دانش نظری باتجربه و محیط کار فراهم میکند. آموزش تعاونی روش تدریسی است که بر یادگیری از طریق تجربه و کار در محیط واقعی تمرکز میکند (Canabate et al., 2019)؛ بهگونهای که آموزش تعاونی مدلی از یادگیری یکپارچه در کلاس و نیز تجربه در صنعت، کسب‌وکار و دولت است. درواقع، این روش آموزشی با در اختیار قرار دادن فرصتهای کارآفرینانه برای دانشجویان سبب میشود که آنها بتوانند بهصورت واقعی درگیر فرآیند کارآفرینی، کارآفرین‌شدن و صاحب کسب‌وکار شدن، شوند (رستمی و همکاران، 1390). آموزش تعاونی مزایایی فراوانی برای تمام ذینفعان شرکتکننده در برنامه نظیر دانشجویان، مؤسسات آموزشی و کارفرمایان دارد.
درزمینۀ مزایای آموزش تعاونی برای دانشجویان میتوان به مواردی نظیر تقویت تفکر نظام‌مند، انگیزۀ تحصیلی، مهارت حل مسئله، توانایی بهکارگیری نظریهها در عمل، مهارت ارتباطات، مهارت روابط انسانی و اجتماعی و اعتمادبه‌نفس اشاره کرد (Paguio & Jaklong et al., 2016). افزون بر این، آموزش تعاونی میتواند پیشرفت تحصیلی، انگیزه مطالعه و خودکارآمدی دانشجویان را بالا ببرد (Luekitinan., 2018). همچنین، همکاری در تعاونیهای آموزشی، دانشجویان را در شناسایی اهداف شغلی و داشتن اعتمادبه‌نفس در دانش حرفهای کمک میکند و فرصتی برای دانشجویان فراهم میکند که پیش از دانش‌آموختگی با نیازها و مسائل و مشکلات شغلی و نحوۀ کار با کارفرمایان آشنا شوند و در جهت افزایش دانشی که پاسخگویی نیازهای جامعه باشد، تلاش کنند (Ang., 2015).
در خصوص مزایای آموزش تعاونی برای کارفرمایان میتوان گفت که با این نوع آموزش کارفرمایان میتوانند کارکنان کارآزموده و متخصص را بهصورت دقیق انتخاب و استخدام کنند و درنتیجه هزینههای جذب و استخدام کارمندان را کاهش دهند (Paguio & Jaklong., 2016). این برنامه همچنین میتواند سبب افزایش تصویرسازمانی و مسئولیتپذیری اجتماعی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی شود؛ چراکه در حال حاضر یکی از شاخصهای اصلی رتبهبندی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی در جهان، میزان مسئولیتپذیری اجتماعی آنان است. با این نوع آموزش، دانشگاهها میتوانند دانشجویانی را پرورش دهند که با مسائل، مشکلات و نیازهای جامعه آشنا باشند و در حین تحصیل و بعدازآن در جهت حل آنها اقدام نمایند (Luekitinan., 2018). درواقع، ازجمله مزایای آموزش تعاونی برای دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی این است که منجر به توسعه برنامه درسی متناسب با نیازهای بازار کار در جامعه میشود. همچنین، این نوع آموزش، رهیافتی برای تأمین منابع مالی در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی هست (Ang., 2015). درنهایت، میتوان اظهار نمود که آموزش تعاونی نرخ اشتغال پذیری دانشآموختگان را افزایش میدهد که این نیز یکی از معیارهای رتبهبندی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی به شمار میرود.
علیرغم مزایای فراوان آموزش در قالب تعاونیهای دانشجویی، اکثر دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی هنوز مفهوم آموزش تعاونی را درک نکردهاند و از این روش آموزشی برای توسعه صلاحیتهای کارآفرینانه و کسب‌وکار در دانشجویان بهره نبردهاند (Luekitinan., 2018). از طرف دیگر، معدود دانشگاههایی که از این روش آموزشی برای تربیت و پرورش دانشآموختگان کارآفرین استفاده میکنند، تعاونیهای دانشجویی را براساس فرصتهای واقعی جامعه راهاندازی نمیکنند؛ این در حالی است که بر اساس نظر لوئکیتیان (2018) آموزش تعاونی به موضوعات و مباحث کاری نیاز دارد که مرتبط با فرصتهای کارآفرینانه منطقه تحصیل دانشجویان باشند و دانشجویان ضمن درگیر با این مسائل و مشکلات، علاقهمند به حل آنها باشند؛ بنابراین، برای تشکیل و راهاندازی تعاونیهای دانشجویی بایستی ابتدا فرصتهای محلی و منطقهای از طریق مطالعات کاربردی و عمیق شناسایی شوند. این در حالی است که براساس بررسیهای انجام‌شده مشخص شد که تاکنون مطالعۀ منسجم و عمیقی برای شناسایی فرصتهای محلی و منطقهای جهت راهاندازی تعاونیهای دانشجویی انجام‌نشده است و مطالعات خارجی (Herrmann., 2013؛ Yoruk.,2016؛ López-Mondéjar & Tomás Pastor., 2017؛ Luekitinan., 2018) و داخلی (عباسی و همکاران، 1388؛ علیآبادی و همکاران، 1389؛ اورنگی و همکاران، 1389؛ شهبازی و قربانی، 1389؛ اخوان کاظمی و علیبیگی، 1392) نیز صرفاً به مباحث اثرات تعاونیهای دانشجویی، الزامات و عوامل مؤثر بر شکلگیری تعاونیهای دانشجویی پرداختهاند و مطالعۀ چندانی در خصوص شناسایی فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی انجام‌نشده است. در این راستا، پژوهش حاضر به دنبال شناسایی فرصت‌هایی بهمنظور راهاندازی تعاونیهای دانشجویی از دیدگاه اعضای هیئت‌علمی، کارکنان و دانشجویان دانشگاه ایلام هست. درواقع، با انجام این مطالعه فرصتهای کارآفرینانهای در دانشگاه ایلام برای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی شناسایی میشود که از اهمیت و ضرورت بالایی برای توسعه صلاحیتهای کارآفرینانه دانشجویان برخوردار است.
پیشینۀ پژوهش
عزیز و حسین (Aziz & Hossain., 2010) در مطالعهای شبه آزمایشی نشان دادند که پیشرفت تحصیلی دانش آموزان گروه آزمایشی بعد از شرکت در آموزش تعاونی بالاتر از سایر گروهها است. درواقع، دانش آموزان تعاونی بهصورت قابل‌توجهی عملکرد بالاتری نسبت به دانشآموزان دیگر داشتند. هرمان (2013) در مطالعه شبه آزمایشی دیگر نشان داد که آموزش در قالب تعاونیهای دانشجویی تأثیر قابل‌توجهی بر اشتغال دانشجویان کارشناسی دارد؛ بنابراین، سیاستگذاران و برنامهریزان بایستی دستورالعملهایی را برای بهکارگیری اصول آموزش تعاونی در آموزش عالی تدوین کنند. اسپیندلر (Spindler., 2015) در پژوهش خود نشان داد که فرآیند گروه آموزش تعاونی منجر به افزایش تعداد کل اهداف یادگیری در علوم یکپارچه و افزایش تعداد اهداف یادگیری در علوم یکپارچه که نیاز به سطح بالاتری از دانش و شناخت دارند، میشود. یوروک (2016) در پژوهشی به روش آزمایشی نشان دادند که روش آموزش تعاونی باعث افزایش آگاهی دانشجویان نسبت به محیط و درسهای خود، خودکارآمدی، اعتمادبه‌نفس و اجتماعی شدنمی شود. لوپز-موندجار و توماس پاستور (2017) در مطالعه خود تعداد 103 دانشجوی کارشناسی موردبررسی قراردادند. نتایج این پژوهش بیانگر همدلی و استقامت بیشتر در میان اعضای تعاونی بود. علاوه بر این، آموزش تعاونی منجر به بهبود انسجام و اطمینان بیشتر در دستیابی به سازگاری و پذیرش دیدگاههای میشود که با دیدگاه فرد متفاوت است. لوئکیتیان (2018) در مطالعه خود اشتغال پذیری و پیشرفت شغلی دانشجویان عضو تعاونی و دانشجویان غیر عضو تعاونی را باهم مقایسه نموده است. نتایج این مطالعه نشان داد که اشتغال پذیری و پیشرفت شغلی در دو گروه دانشجویان موردمطالعه تفاوت چندانی ندارد؛ اما میزان اشتغال پذیری ازلحاظ مهارت حل مسئله و رهبری بین دو گروه دانشجویان موردمطالعه متفاوت است. بر مبنای یافتههای تحقیق عباسی و همکاران (1388)، پاسخگویان، دیدگاه نسبتاً مساعدی نسبت به بخش تعاون و انجام فعالیتهای اقتصادی در بستر نظام تعاونی داشتند. علاوه بر این، یافتهها بیانگر این بود که عوامل متنوعی نظیر آگاهی نسبت به فرصتها و زمینههای شغلی (وضعیت بازار کار)، آشنایی با نحوه تشکیل شرکتهای تعاونی و آگاهی از پتانسیلها و قابلیتهای بخش تعاون، آشنایی با حمایتهای دولت از بخش تعاون، وجود انگیزه قوی در دانشآموختگان برای کسب درآمد بیشتر (انگیزه اقتصادی) و حمایتهای موردنیاز مالی و تجهیزاتی درروند شکلگیری تعاونیها ضرورت داشت. براساس یافتههای علیآبادی و همکاران (1389) به روش دلفی، مشخص شد که صاحبنظران تعاون الزامات شکلگیری تعاونی دانشآموختگان کشاورزی را در چهار دسته الزامات فردی- حرفهای، الزامات اقتصادی، الزامات فرهنگی- اجتماعی و الزامات اداری دستهبندی کرده‌اند.
یافتههای تحقیق اورنگی و همکاران (1389) نشان داد، نگرش حدود نیمی از پاسخگویان در حد نسبتاً متوسط بوده است. نتایج تحلیل همبستگی نیز نشان داد که بین نگرش دانشآموختگان رشتههای کشاورزی نسبت به اشتغال در بخش تعاون با متغیرهای دانش و آگاهی آنها، ارائه مشوقها به بخش تعاون، نیازهای آموزشی، موانع موجود در تشکیل تعاونیها و سن پاسخگویان رابطه معنیداری وجود دارد. این رابطه در مورد دانش و مشوقها مثبت و در مورد نیازهای آموزشی، موانع و سن پاسخگویان منفی بود. همچنین، میان نگرش دانشآموختگان ازنظر نوع دانشگاه، مرد یا زن بودن، دانشجو یا فارغالتحصیل بودن و مدرک تحصیلی تفاوت معناداری وجود داشت. در مطالعه شهبازی و قربانی (1389) بین متغیرهای مستقل (مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، ارضای نیازها و ویژگیهای فردی) و متغیر وابسته (گرایش گروههای دانشجویی به تعاونیهای اشتغالزا) رابطۀ معناداری وجود داشت. همچنین، بین دو گروه موردبررسی (دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی) به لحاظ گرایش به عضویت در تعاونیهای اشتغالزا، با اطمینان بالای 99 درصد، تفاوت معناداری وجود دارد که این میزان گرایش در بین دانشجویان دانشگاه آزاد بالاتر از دانشجویان دانشگاه دولتی بود. اخوانکاظمی و علیبیگی (1392) با استفاده از تکنیک دلفی در مطالعه خود نشان دادند که کاهش ترس دانشجویان از کار عملی، یادگیری ماندگارتر و تقویت توانایی کار کردن دانشجویان با یکدیگر مهمترین نقاط قوت و نداشتن پشتوانۀ مالی و یا فراهم نشدن سرمایه در زمان لازم، کمبود ابزار و ماشینآلات و یا وجود ابزار و ماشینآلات کهنه و مستهلک و عدم تعریف کارهای عملی و گروهی در سرفصلهای برخی از دروس کشاورزی مهمترین نقاط ضعف تشکیل و توسعه تعاونیهای دانشجویی کشاورزی به شمار میآیند. وجود روحیۀ کار و تولید در جامعه، اهتمام دولت برای توسعۀکشاورزی و تولید ملی و استفاده از نفوذ دانشکده در مکاتبات با سایر ارگانها مهمترین فرصتها و سرانجام نگرش نامناسب به تعاونی به‌طورکلی و به تعاونی دانشجویی به‌ویژه، دیوانسالاری موجود در فضای اداری جامعه، نبود سرمایۀ اولیه، نبود ارتباط میان دانشکدههای کشاورزی و بخش اجرا و عدم اعتقاد به تواناییهای دانشجویان تهدیدهای نهایی پیشروی تشکیل و توسعه تعاونیهای دانشجویی کشاورزی بودند. نتایج تحلیل عاملی در مطالعه مقدسفریمانی (1396) نشان داد که انگیزههای دانشجویان در شش عامل شغلی و فردی، آموزشی- مؤسسهای، فشار اجتماعی و تبلیغات رسانهای، اصرار و توصیه دوستان و والدین، ورود به دانشگاه و کسب مدرک تحصیلی و محدودیتهای اقتصادی و شهریه مناسب تحصیلی دستهبندی شدند، ضمن اینکه عامل شغلی و فردی به‌عنوان مهمترین عامل مؤثر در ورود دانشجویان به دورۀ علمی کاربردی بود. حسینی نیا و همکاران (1398) در مطالعه خود فرصتهای کارآفرینی را در چهار حوزۀ مختلف تولید، فرآوری، تجارت و زیرساخت در بخش کشاورزی شهرستان گلباف دستهبندی کردند. براساس نتایج این مطالعه فرصتهای بستهبندی و فرآوری گیاهان دارویی، راهاندازی کارگاه اسانس گیری ترخون و احداث کارگاه بستهبندی و فرآوری خرما بالاترین اولویتها در زمینه فرصتهای کارآفرینی شهرستان گلباف بودند. بخشی و همکاران (1396) با بررسی فرصتها و زمینههای کارآفرینی کشاورزی در مناطق روستایی شهرستان فردوس به این نتیجه رسیدند که مهمترین فرصتها و زمینههای کارآفرینی کشاورزی مربوط به فعالیتهای کاشت زعفران، احداث باغ انار، کود دهی مزارع، برداشت زعفران، آماده‌سازی بستر کاشت زعفران، عرضه علوفه به دامداریها، وجین علف هرز مزارع و احداث واحدهای پرورش قارچ خوراکی میشوند. بررسی مطالعات تجربی در خصوص تعاونیهای دانشجویی گویای این حقیقت است که شکاف مطالعاتی عمیقی در خصوص شناسایی فرصتهای موردنیاز برای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی وجود دارد؛ چراکه اکثر مطالعات انجام‌شده تنها به اثرات تشکیل تعاونیهای دانشجویی، عوامل مؤثر بر راهاندازی تعاونیهای دانشجویی، الزامات شکلگیری تعاونیهای دانشجویی و غیره پرداختهاند. ازاین‌رو، پژوهش حاضر با عنوان شناسایی فرصتهای کارآفرینانه در دانشگاه ایلام برای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی به دنبال پر کردن این شکاف مطالعاتی و کمک به مدیران و آموزشگران دانشگاه ایلام برای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی هست.
روش‌شناسی پژوهش
پژوهش حاضر ازلحاظ پارادایم در دستۀ پژوهشهای آمیخته (کیفی- کمی) قرار دارد و با توجه به هدف کاربردی است که به روش دلفی انجام‌شده است. روش دلفی، یکی از شناختهترین روشهای کیفی تعاملی، ساختارمند و غیرمستقیم دستیابی به دیدگاههای مختلف توسط متخصصان است که برای برنامهریزی و پیشبینی به کار میرود (Hsu & Sandford., 2007). این روش در عرصههایی مانند سیاستگذاری و برنامهریزی کلان، دستیابی به اجماع برای شناخت و حل مسائل پیچیده، ابزاردست سیاستگذاران، برنامهریزان و مدیران هست (Conner., 2013). درواقع، روش دلفی برای شناسایی مسائل، مشکلات، عوامل، علل، راهکارها و راهبردهای موردنیاز برای توسعه و ترویج یک موضوع یا فن‌آوری به‌کاربرده میشود (Birdsall., 2004). بر این اساس، در مطالعۀ حاضر از روش دلفی بهمنظور شناسایی فرصتهای موجود در دانشگاه ایلام برای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی بهره گرفته‌شده است. نظر به اینکه هدف مطالعۀ حاضر شناسایی فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی بهمنظور کمک به مدیران، برنامهریزان و آموزشگران دانشگاه ایلام در جهت راهاندازی تعاونیهای دانشجویی کارآفرینانه بود، لذا از روش «دلفی تصمیمگیری»[1] بهره گرفته شد. درروش دلفی، به مشارکتکنندگان، اعضای پانل دلفی میگویند. شناسایی اعضای پانل (متخصصان) نکته مهمی در مطالعات دلفی به شمار میرود؛ بهگونهای که نمونههای موردمطالعه در دلفی با در نظر گرفتن دو معیار انتخاب میشوند که عبارت‌اند از: تناسب تجربه[2] (در خصوص موضوع پژوهش تجربه کافی داشته باشند) و برخورداری از ویژگیهای یک مطلع خوب[3] (کیفیت شخصی شرکتکننده و تمایل وی به همکاری در پژوهش). در مطالعه حاضر، معیارهای انتخاب مشارکتکنندگان به شرح زیر بودند: 1) دانشجو، کارمند و عضو هیئت‌علمی دانشگاه ایلام، 2( مطلع و آگاه بودن از مسائل، مشکلات و نیازها در دانشگاه ایلام، 3) داشتن تمایل و وقت کافی برای مشارکت در مطالعه. بدین منظور، با استفاده از نمونه‌گیری گلوله برفی، تعدادی از اعضای هیئت‌علمی، کارکنان و دانشجویان باتجربه و آگاه در زمینه فرصتهای کارآفرینی در دانشگاه ایلام شناسایی شدند و با ارسال دعوتنامه از طریق ایمیل دانشگاهی از آنها درخواست شد که در صورت تمایل در این مطالعه مشارکت کنند. با پیگیریهای مستمر سرانجام 68 (29 هیئت‌علمی، 16 کارمند و 23 دانشجو) متخصص به‌عنوان عضو پانل دلفی (مشارکتکنندگان) در این مطالعه شناسایی شدند. پژوهشگران و صاحبنظران مختلف، مراحل و فرآیندهای متفاوتی برای انجام مطالعۀ دلفی معرفی نمودهاند، اما اکثر آنها معتقدند که مطالعۀ دلفی بایستی تا جایی ادامه یابد که نسبت به موضوع موردنظر اجماع حاصل شود (احمدی و همکاران، 1378). در مطالعۀ دلفی، اجماع گروهی زمانی حاصل میشود که حداقل دو- سوم (66 درصد) مشارکتکنندگان نسبت به موضوع موردنظر بر اساس طیف لیکرت پنجدرجهای (1- کاملاً موافقم، 2- موافقم، 3- بینظرم، 4- مخالفم و 5- کاملاً مخالفم) توافق (نظر موافقم و کاملاً موافقم) داشته باشند (Warneret al., 2016). در این پژوهش، پس از دو راند بررسی نسبت به فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی در دانشگاه ایلام، اجماع حاصل شد. هر راند نزدیک دو هفته (15 روز) و کل مطالعه حدود 30 روز طول کشید. ابزار اصلی پژوهش در راند اول مطالعه دلفی پرسشنامه با پرسشهای باز- پاسخ و در راند دوم، پرسشنامه با پرسشهای بسته و باز- پاسخ بود. در تمام راندها، پرسشنامۀ پژوهش بهصورت حضوری و یا از طریق پست الکترونیکی برای اعضای پانل ارسال و از آنها درخواست شد که در جهت مطالعه و تکمیل سؤلات پرسشنامه اقدام نمایند. گفتنی است که در راند اول 46 نفر و در راند دوم 64 نفر از اعضای پانل دلفی در مطالعه شرکت کردند. افزون بر این، پس از اینکه نسبت به فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی در دانشگاه ایلام اجماع حاصل شد، در گامی دیگر با تدوین یک پرسشنامه بسته- پاسخ از اعضای پانل دلفی درخواست شد که میزان اهمیت فرصتهای شناسایی‌شده را براساس دو معیار قابلیت اجرا و سودآوری در قالب طیف پنجدرجهای لیکرت (1- خیلی کم تا 5- خیلی زیاد) مشخص کنند. در این گام 61 نفر از اعضای پانل دلفی در مطالعه شرکت کردند. برای تجزیه‌وتحلیل دادهها از روش مقایسۀ مستمر[4] و جداول توزیع فراوانی با استفاده نرمافزار SPSS نسخۀ 26 استفاده شد. روش مقایسۀ مستمر با ارزیابی مستمر دادهها و اطلاعات جمعآوری‌شده منجر به ظهور مجموعهای از کدها و طبقات مشخص درزمینۀ موضوع میشود (وارنر و همکاران، 2016). در طی تحلیل دادهها در راند اول، گاهی اوقات چندین پاسخ که ازلحاظ معنایی همپوشانی داشته باشند در یک مفهوم ترکیب و در صورت نیاز برخی پاسخها به چندین مفهوم جدا از هم تقسیم شدند. علاوه بر این، مفاهیم شناسایی‌شده بهصورت مستمر با دادههای اولیه بهمنظور حصول اطمینان از درستی تحلیل دادهها مقایسه شدند. بررسی قابلیت اطمینان (روایی و پایایی) در مطالعات دلفی آسان نیست. بااین‌وجود، اگر اعضای پانل دلفی (مشارکتکنندگان) در مطالعه، نماینده خوبی از افراد متخصص در حوزۀ مطالعاتی موردنظر باشند، قابلیت اطمینان نتایج حاصل از مطالعه دلفی تضمین میشود (احمدی و همکاران، 1378). در مطالعۀ حاضر سعی شد با تدوین معیارهایی مناسب (دانشجو، کارمند و عضو هیئت‌علمی دانشگاه ایلام، مطلع و آگاه بودن از مسائل، مشکلات و نیازها در دانشگاه ایلام، داشتن تمایل و وقت کافی برای مشارکت در مطالعه) در جهت شناسایی دانشجویان، کارکنان و اساتید (اعضای پانل دلفی) آشنا با مسائل، مشکلات و کمبودهای دانشگاه ایلام اقدام شود که نظرات و پیشنهادهای آنان قابلیت کاربرد و اجرا را داشته باشد. علاوه بر این، یکی دیگر از معیارهای تعیین قابلیت اطمینان درروش دلفی، تعداد مشارکتکنندگان است؛ بهگونهای که برای اطمینان از نتایج دلفی، اعضای پانل باید تا حد امکان نماینده کاملی از جامعه موردمطالعه باشند (وارنر و همکاران، 2016). بر این اساس، در پژوهش حاضر سعی شد که تا حد امکان افراد مناسبتر و باتجربه و تخصص بهتری از دانشجویان، کارکنان و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه ایلام در فرآیند جمعآوری دادهها مشارکت داده شوند.
یافتههای پژوهش
در این بخش، نتایج حاصل از مطالعه دلفی بهمنظور شناسایی فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی در دانشگاه ایلام در دو راند ارائه‌شده است.
راند اول: در راند اول، دادهها و اطلاعات حاصل از پژوهش در خصوص فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی در دانشگاه ایلام با استفاده از روش مقایسه مستمر تجزیه‌وتحلیل شدند. در این راند، درمجموع 26 فرصت برای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی در دانشگاه ایلام شناسایی شد که در قالب پرسشنامهای ساختارمند در اختیار اعضای پانل دلفی در راند دوم قرار گرفت (جدول 1).
راند دوم: نتیجه تجزیه‌وتحلیل دادهها در راند دوم نشان داد مشارکتکنندگان نسبت به 26 فرصت شناسایی‌شده در راند اول برای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی در دانشگاه ایلام اجماع نظر دارند (جدول 1).
جدول 1- فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی در دانشگاه ایلام (راند اول و دوم)
|
ردیف |
راند اول |
راند دوم |
|
فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی |
درصد توافق |
|
|
1 |
انجام امور اداری (نظیر اقدامات مربوط به دانش‌آموختگی، تسویه و غیره) دانشجویان، دانشآموختگان و اساتید دانشگاه |
7/79 |
|
2 |
ارائه تورهای گردشگری باهدف معرفی مکانهای تفریحی، تاریخی و فرهنگی منطقه |
9/96 |
|
3 |
ارائه خدمات مربوط به برنامه‌نویسی، طراحی و گرافیک وب و غیره |
6/90 |
|
4 |
ارائه خدمات مربوط به نصب، راهاندازی و تعمیر برنامهها و دستگاه‌های رایانهای |
2/95 |
|
5 |
جمعآوری دادهها و اطلاعات در کارهای پژوهشی دانشجویان و اساتید |
4/79 |
|
6 |
برگزاری رویدادهای استارتآپی، کنفرانسها، جشنها و مراسم مختلف دانشگاه |
100 |
|
7 |
ارائه خدمات پذیرایی در مراسمهای مختلف دانشگاه نظیر جلسات دفاع، جشنها و غیره |
73 |
|
8 |
مدیریت و برنامهریزی دورهها و کارگاههای آموزشی علمی، هنری و فرهنگی |
5/90 |
|
9 |
تهیه و خرید اقلام موردنیاز بخشهای مختلف (اداری، آموزشی، پژوهشی و غیره) دانشگاه |
6/74 |
|
10 |
ارائه خدمات مربوط به نقاشی و طراحی نشریات، پوسترها، بنرها و غیره |
3/87 |
|
11 |
تبلیغات، بازاریابی، بستهبندی و فروش محصولات دانشبنیان دانشگاه |
7/85 |
|
12 |
ارائه خدمات مربوط به بستهبندی، بازاریابی و فروش تنقلات و سوغات محلی استان |
9/83 |
|
13 |
راهاندازی بازارچه و نمایشگاه محصولات و صنایع‌دستی دانشجویان |
3/90 |
|
14 |
ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایاننامههای انگلیسی، عربی و فارسی |
9/83 |
|
15 |
ارائه خدمات مربوط به نگهداری از کودکان کارکنان، اساتید و دانشجویان دانشگاه |
2/74 |
|
16 |
ایجاد آشپزخانه برای تهیه غذاها، دسرها و نوشیدنیهای محلی در محیط دانشگاه |
3/90 |
|
17 |
راهاندازی یک کافی‌شاپ در محیط دانشگاه |
9/91 |
|
18 |
پرواربندی و توزیع گوشت قرمز |
4/77 |
|
19 |
بستهبندی و توزیع صحیح گوشت مرغ حاصل از مرغداری دانشگاه (در آینده) |
7/88 |
|
20 |
فرآوری، بستهبندی و توزیع صحیح لبنیات حاصل از گاوداریهای دانشگاه |
3/90 |
|
21 |
پرورش میوهها، سبزی و صیفیجات مزرعهای و گلخانهای |
5/93 |
|
22 |
پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی |
5/93 |
|
23 |
تولید، فرآوری، بستهبندی و فروش گیاهان دارویی و ادویهای (نظیر زعفران) |
7/88 |
|
24 |
تولید، بستهبندی و فروش انواع قارچهای خوراکی |
9/91 |
|
25 |
پرورش، بازاریابی و فروش ماهی |
9/83 |
|
26 |
تولید، بستهبندی، توزیع عسل (زنبورداری) |
5/85 |
علاوه بر این، در راند دوم در قالب یک سؤال باز-پاسخ از مشارکتکنندگان درخواست شد که در صورت امکان، فرصتهای دیگری را به فهرست موجود اضافه کنند. براساس نتایج تجزیه‌وتحلیل دادهها و اطلاعات به‌دست‌آمده در خصوص این سؤال، فرصتهای جدیدی شناسایی نشد. درواقع، میتوان اظهار نمود که ازنظر اعضای پانل دلفی فرصتهای شناسایی‌شده (26 فرصت) برای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی در دانشگاه ایلام در راند اول، جامع‌ومانع هستند.
در ادامه، پس از بررسی دقیق ماهیت و منشأ فرصتهای شناسایی‌شده آنها به دوطبقه «فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی کشاورزی» و «فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی خدماتی» تقسیمبندی شدند (جدول 2).
|
جدول 2- انواع فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی در دانشگاه ایلام |
||
|
ردیف |
فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی |
طبقات |
|
1 |
انجام امور اداری (نظیر اقدامات مربوط به دانش‌آموختگی، تسویه و ...) دانشجویان، دانشآموختگان و اساتید دانشگاه |
فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی خدماتی |
|
2 |
ارائه تورهای گردشگری باهدف معرفی مکانهای تفریحی، تاریخی و فرهنگی منطقه |
|
|
3 |
ارائه خدمات مربوط به برنامه‌نویسی، طراحی و گرافیک وب و غیره |
|
|
4 |
ارائه خدمات مربوط به نصب، راهاندازی و تعمیر برنامهها و دستگاه‌های رایانهای |
|
|
5 |
جمعآوری دادهها و اطلاعات در کارهای پژوهشی دانشجویان و اساتید |
|
|
6 |
برگزاری رویدادهای استارتآپی، کنفرانسها، جشنها و مراسم مختلف دانشگاه |
|
|
7 |
ارائه خدمات پذیرایی در مراسمهای مختلف دانشگاه نظیر جلسات دفاع، جشنها و غیره |
|
|
8 |
مدیریت و برنامهریزی دورهها و کارگاههای آموزشی علمی، هنری و فرهنگی |
|
|
9 |
تهیه و خرید اقلام موردنیاز بخشهای مختلف (اداری، آموزشی، پژوهشی و غیره) دانشگاه |
|
|
10 |
ارائه خدمات مربوط به نقاشی و طراحی نشریات، پوسترها، بنرها و غیره |
|
|
11 |
تبلیغات، بازاریابی، بستهبندی و فروش محصولات دانشبنیان دانشگاه |
|
|
12 |
ارائه خدمات مربوط به بستهبندی، بازاریابی و فروش تنقلات و سوغات محلی استان |
|
|
13 |
راهاندازی بازارچه و نمایشگاه محصولات و صنایع‌دستی دانشجویان |
|
|
14 |
ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایاننامههای انگلیسی، عربی و فارسی |
|
|
15 |
ارائه خدمات مربوط به نگهداری از کودکان کارکنان، اساتید و دانشجویان دانشگاه |
|
|
16 |
ایجاد آشپزخانه برای تهیه غذاها، دسرها و نوشیدنیهای محلی در محیط دانشگاه |
|
|
17 |
راهاندازی یک کافی‌شاپ در محیط دانشگاه |
|
|
1 |
پرواربندی و توزیع گوشت قرمز |
فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی کشاورزی |
|
2 |
بستهبندی و توزیع صحیح گوشت مرغ حاصل از مرغداری دانشگاه (در آینده) |
|
|
3 |
فرآوری، بستهبندی و توزیع صحیح لبنیات حاصل از گاوداریهای دانشگاه |
|
|
4 |
پرورش میوهها، سبزی و صیفیجات مزرعهای و گلخانهای |
|
|
5 |
پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی |
|
|
6 |
تولید، فرآوری، بستهبندی و فروش گیاهان دارویی و ادویهای (نظیر زعفران) |
|
|
7 |
تولید، بستهبندی و فروش انواع قارچهای خوراکی |
|
|
8 |
پرورش، بازاریابی و فروش ماهی |
|
|
9 |
تولید، بستهبندی، توزیع عسل (زنبورداری) |
|
درنهایت، از اعضای پانل دلفی درخواست شد تا میزان اهمیت فرصتهای شناسایی‌شده برای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی در دانشگاه ایلام را براساس دو معیار «قابلیت اجرا» و «میزان سودآوری» در قالب طیف لیکرت پنجدرجهای (1- خیلی کم تا 5- خیلی زیاد) امتیازدهی کنند. در ادامه فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی در دانشگاه ایلام در دو بخش کشاورزی و خدمات براساس نمرات به‌دست‌آمده رتبهبندی شدهاند.
|
جدول 3- رتبهبندی فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی خدماتی |
||||
|
ردیف |
فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی خدماتی |
میانگین |
انحراف معیار |
رتبه |
|
1 |
انجام امور اداری (نظیر اقدامات مربوط به دانش‌آموختگی، تسویه و غیره) دانشجویان، دانشآموختگان و اساتید دانشگاه |
28/3 |
33/1 |
17 |
|
2 |
ارائه تورهای گردشگری باهدف معرفی مکانهای تفریحی، تاریخی و فرهنگی منطقه |
22/4 |
85/0 |
2 |
|
3 |
ارائه خدمات مربوط به برنامه‌نویسی، طراحی و گرافیک وب و غیره |
15/4 |
93/0 |
5 |
|
4 |
ارائه خدمات مربوط به نصب، راهاندازی و تعمیر برنامهها و دستگاه‌های رایانهای |
17/4 |
94/0 |
4 |
|
5 |
جمعآوری دادهها و اطلاعات در کارهای پژوهشی دانشجویان و اساتید |
83/3 |
25/1 |
13 |
|
6 |
برگزاری رویدادهای استارتآپی، کنفرانسها، جشنها و مراسم مختلف دانشگاه |
24/4 |
98/0 |
1 |
|
7 |
ارائه خدمات پذیرایی در مراسم مختلف دانشگاه نظیر جلسات دفاع، جشنها و غیره |
62/3 |
09/1 |
16 |
|
8 |
مدیریت و برنامهریزی دورهها و کارگاههای آموزشی علمی، هنری و فرهنگی |
00/4 |
00/1 |
8 |
|
9 |
تهیه و خرید اقلام موردنیاز بخشهای مختلف (اداری، آموزشی، پژوهشی و غیره) دانشگاه |
73/3 |
20/1 |
14 |
|
10 |
ارائه خدمات مربوط به نقاشی و طراحی نشریات، پوسترها، بنرها و غیره |
86/3 |
00/1 |
12 |
|
11 |
تبلیغات، بازاریابی، بستهبندی و فروش محصولات دانشبنیان دانشگاه |
10/4 |
01/1 |
6 |
|
12 |
ارائه خدمات مربوط به بستهبندی، بازاریابی و فروش تنقلات و سوغات محلی استان |
95/3 |
02/1 |
9 |
|
13 |
راهاندازی بازارچه و نمایشگاه محصولات و صنایع‌دستی دانشجویان |
93/3 |
10/1 |
10 |
|
14 |
ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایاننامههای انگلیسی، عربی و فارسی |
19/4 |
06/1 |
3 |
|
15 |
ارائه خدمات مربوط به نگهداری از کودکان کارکنان، اساتید و دانشجویان دانشگاه |
66/3 |
12/1 |
15 |
|
16 |
ایجاد آشپزخانه برای تهیه غذاها، دسرها و نوشیدنیهای محلی در محیط دانشگاه |
88/3 |
94/0 |
11 |
|
17 |
راهاندازی یک کافی‌شاپ در محیط دانشگاه |
05/4 |
11/1 |
7 |
نتایج ارائه‌شده در جدول 3 نشان میدهد که مهمترین فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی خدماتی به ترتیب رتبه عبارت از «برگزاری رویدادهای استارتآپی، کنفرانسها، جشنها و مراسم مختلف دانشگاه»، «ارائه تورهای گردشگری باهدف معرفی مکانهای تفریحی، تاریخی و فرهنگی منطقه»، «ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایاننامههای انگلیسی، عربی و فارسی»، «ارائه خدمات مربوط به نصب، راهاندازی و تعمیر برنامهها و دستگاه‌های رایانهای» و «ارائه خدمات مربوط به برنامه‌نویسی، طراحی و گرافیک وب و غیره» هستند.
جدول 4- رتبهبندی فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی کشاورزی
|
ردیف |
فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی کشاورزی |
میانگین |
انحراف معیار |
رتبه |
|
1 |
پرواربندی و توزیع گوشت قرمز |
93/3 |
97/0 |
9 |
|
2 |
بستهبندی و توزیع صحیح گوشت مرغ حاصل از مرغداری دانشگاه (در آینده) |
10/4 |
97/0 |
7 |
|
3 |
فرآوری، بستهبندی و توزیع صحیح لبنیات حاصل از گاوداریهای دانشگاه |
14/4 |
92/0 |
4 |
|
4 |
پرورش میوهها، سبزی و صیفیجات مزرعهای و گلخانهای |
16/4 |
07/1 |
2 |
|
5 |
پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی |
15/4 |
90/0 |
3 |
|
6 |
تولید، فرآوری، بستهبندی و فروش گیاهان دارویی و ادویهای (نظیر زعفران) |
27/4 |
92/0 |
1 |
|
7 |
تولید، بستهبندی و فروش انواع قارچهای خوراکی |
11/4 |
01/1 |
6 |
|
8 |
پرورش، بازاریابی و فروش ماهی |
07/4 |
04/1 |
8 |
|
9 |
تولید، بستهبندی، توزیع عسل (زنبورداری) |
13/4 |
02/1 |
5 |
نتایج ارائه‌شده در جدول 4- نشان میدهد که مهمترین فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی کشاورزی به ترتیب رتبه عبارت از «تولید، فرآوری، بستهبندی و فروش گیاهان دارویی و ادویهای (نظیر زعفران)»، «پرورش میوهها، سبزی و صیفیجات مزرعهای و گلخانهای»، «پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی»، «فرآوری، بستهبندی و توزیع صحیح لبنیات حاصل از گاوداریهای دانشگاه» و «تولید، بستهبندی و توزیع عسل (زنبورداری)» هستند.
بحث
براساس نتایج مطالعه دلفی تعداد 26 فرصت برای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی در دانشگاه ایلام شناسایی شد که تمام اعضای پانل دلفی در زمینه آنها اجماع نظر داشتند. با بررسی ماهیت و منشأ فرصتهای شناسایی‌شده آنها به دودسته «فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی کشاورزی» و «فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی خدماتی» تقسیمبندی و رتبهبندی شدند. نتایج پژوهش نشان داد که رتبههای برتر تعاونیهای دانشجویی کشاورزی عبارت از «تولید، فرآوری، بستهبندی و فروش گیاهان دارویی و ادویهای (نظیر زعفران)»، «پرورش میوهها، سبزی و صیفیجات مزرعهای و گلخانهای»، «پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی»، «فرآوری، بستهبندی و توزیع صحیح لبنیات حاصل از گاوداریهای دانشگاه» و «تولید، بستهبندی و توزیع عسل (زنبورداری)» بودند. این یافتهها با نتایج مطالعات حسینی نیا و همکاران (1398) و بخشی و همکاران (1396) در خصوص فرصتها و زمینههای کارآفرینی در بخش کشاورزی همراستا میباشند. نظر به اینکه استان ایلام دارای قابلیتها، پتانسیلها و گونهها و تنوع زیادی در زمینه گیاهان دارویی و ادویهای است؛ بنابراین، دانشجویان در دانشگاه ایلام میتوانند با جمعآوری، تولید، فرآوری، بستهبندی و فروش گیاهان دارویی و ادویهای در محیط دانشگاه ایلام در جهت کسب درآمد اقدام کنند. افزون بر این، دانشگاه ایلام دارای واحدهای گلخانهای و زمینههای کشاورزی فراوانی در سطح استان هست که دانشجویان علاقهمند میتوانند با تشکیل تعاونیهای دانشجویی از این منابع در جهت پرورش و فروش میوهها، سبزی و صیفیجات گلخانهای و مزرعهای استفاده کنند. همچنین، با توجه به اینکه فضاهای مناسبی برای پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی در محیط دانشگاه ایلام وجود دارد، دانشجویان میتوانند با شناسایی نیازها و تقاضاها در این زمینه در جهت پرورش و فروش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی در دانشگاه ایلام اقدام کنند. دانشگاه ایلام دارای چند واحد گاوداری هست که لبنیات (صرفاً شیر) حاصل از آنها در بین اعضای هیئت‌علمی و کارکنان دانشگاه بهصورت سهمیهای توزیع میشود؛ با توجه به سهمیه محدود و ماندگاری کم شیر توزیع‌شده، اعضای هیئت‌علمی و کارکنان تمایل زیادی در زمینه خریداری سایر فرآورده‌ای لبنیاتی نظیر کره، روغن، ماست، پنیر و غیره دارند؛ بنابراین، چنانچه تعاونی دانشجویی در محیط دانشگاه راهاندازی شود که شیر حاصل از گاوداریهای دانشگاه را فرآوری، بستهبندی و توزیع کند، قطعاً هم باعث افزایش رضایت مصرفکنندگان و باعث ایجاد درآمد برای دانشگاه و دانشجویان عضو تعاونی خواهد شد. درنهایت، در بخش تعاونیهای دانشجویی کشاورزی فرصت راهاندازی تعاونی برای تولید، بستهبندی و توزیع عسل (زنبورداری) به‌عنوان یکی از اولویتهای مهم شناخته شد.
براساس نتایج پژوهش، رتبههای برتر در زمینه فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی خدماتی در دانشگاه ایلام شامل «برگزاری رویدادهای استارتآپی، کنفرانسها، جشنها و مراسمهای مختلف دانشگاه»، «ارائه تورهای گردشگری باهدف معرفی مکانهای تفریحی، تاریخی و فرهنگی منطقه»، «ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایاننامههای انگلیسی، عربی و فارسی»، «ارائه خدمات مربوط به نصب، راهاندازی و تعمیر برنامهها و دستگاه‌های رایانهای» و «ارائه خدمات مربوط به برنامه‌نویسی، طراحی و گرافیک وب و غیره» بودند. نظر به اینکه دانشگاه ایلام، دانشگاه مادر در استان ایلام است که سالیانه رویدادهای استارتآپی، همایشها، کنفرانسها و مراسمهای علمی، فرهنگی و اجتماعی مختلفی در آن برگزار میگردد که نیازمند مدیریت و برنامهریزی دقیق جهت انجام تبلیغات، تدارکات و هماهنگی هستند؛ بنابراین، راهاندازی تعاونی دانشجویی در این زمینه میتواند ضمن کاهش هزینههایی که سالیانه دانشگاه برای برگزاری اینگونه رویدادها پرداخت میکند، سبب بهبود صلاحیتهای شغلی دانشجویان و کسب درآمد برای آنها شود. با توجه به اینکه از یک‌سو استان ایلام دارای منابع و مکانهای طبیعی، تاریخی، فرهنگی و مذهبی و تفریحی مناسبی است و از سوی دیگر دانشگاه ایلام سالیانه میزبان دانشجویان زیادی از اقصی نقاط داخل و خارج کشور است که علاقهمند به بازدید از این منابع و مکانها هستند؛ بنابراین، راهاندازی تعاونی دانشجویی در این زمینه قابلیت اجرا و سودآوری بالایی دارد. نظر به اینکه یکی از اولویتهای برتر برای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایاننامههای انگلیسی، عربی و فارسی است؛ بنابراین، شناسایی متخصصان و خبرگان حرفهای در رشتههای مختلف برای راهاندازی چنین تعاونی از اهمیت و ضرورت بالایی برخوردار هست؛ چراکه ازیک‌طرف اکثر دانشجویان و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه برای چاپ مقالات خارجی با مشکلات اساسی در زمینه ویرایش آنها مواجه هستند و از طرف دیگر اکثر دانشجویان خارجی دانشگاه از کشورهای عرب‌زبان همسایه پذیرش میشود که با نحوه نگارش و دستور زبان فارسی برای تدوین مقالات و پایان‌نامهها آشنا نیستند. در عصر حاضر و به‌خصوص در نظامهای آموزشی استفاده از دستگاه‌های رایانهای نظیر گوشی همراه، لپ‌تاپ و تبلت و غیره امری ضروری به شمار میرود؛ در این راستا، نظر به اینکه از یک‌طرف دانشگاه ایلام به‌عنوان دانشگاه مادر استان دارای دانشجویان، اعضای هیئت‌علمی و کارکنان زیادی است که بهصورت روزانه از این دستگاه‌های رایانهای استفاده میکنند و از طرف دیگر نصب، راهاندازی و تعمیر برنامهها در دستگاه‌های رایانهای بعضاً کار تخصصی و پیچیدهای است که از عهدۀ هرکسی برنمی‌آید؛ بنابراین، راهاندازی تعاونی دانشجویی در این زمینه میتواند ضمن تسهیل در برطرف کردن نیازها، مسائل و مشکلات دستگاه‌های رایانهای کارکنان، دانشجویان و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه، برای دانشجویان عضو تعاونی بسیار سودآور باشد. درنهایت، براساس نتایج پژوهش مشخص شد که ارائه خدمات مربوط به برنامه‌نویسی، طراحی و گرافیک وب و غیره یکی از اولویتهای برتر برای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی خدماتی در دانشگاه ایلام هست. نظر به اینکه در حال حاضر اکثر سازمانها، شرکتها و کسب‌وکارهای نوپا، دانشگاهها و مؤسسات آموزشی و دانشجویان و دانشآموزان در انجام تکالیف و پروژههای درسی، برنامهنویس وب، طراح و گرافیست نیاز دارند؛ بنابراین، دانشجویان علاقهمند میتوانند با راهاندازی تعاونی دانشجویی در این زمینه در جهت انجام پروژههای کاری در خصوص برنامه‌نویسی، طراحی، گرافیک، وبلاگ نویسی تخصصی و تولید فیلمهای آموزشی و غیره اقدام کنند.
نتیجه‌گیری و دستاوردها
نظر به اینکه آموزش در قالب تعاونی دانشجویی یا آموزش تعاونی منجر به افزایش جسارت به کار دانشجویان مانند کارها و فعالیتهای عملی، تطبیق آموزشهای نظری باکار عملی و تجربی، یادگیری مسائل مالی و حسابداری، افزایش ارتباطات و تعاملات کاری دانشجویان، بهرهمندی از راهنماییها و مشاورههای اساتید و خبرگان دانشگاهی و آشنایی با نحوه تشکیل تعاونیهای دانشجویی میشود؛ بنابراین، یکی از مهمترین رهیافتهای آموزشی بهمنظور تقویت دانش، نگرش و مهارتهای شغلی، کار گروهی و تیمی و درنتیجه کاهش بیکاری دانشآموختگان آموزش عالی کشور، آموزش تعاونی یا آموزش در قالب تعاونی دانشجویی است. در این راستا، پژوهش حاضر بهمنظور شناسایی فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی در دانشگاه ایلام طراحی و انجام شد. نتایج پژوهش حاضر دستاوردهای نظری و کاربردی مناسبی را برای کمک به پژوهشگران، آموزشگران و سیاستگذاران نظام آموزش عالی به همراه دارد. در بحث دستاوردهای نظری، پژوهش حاضر به ادبیات فرصتهای کارآفرینی برای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی خدماتی و کشاورزی و آموزش در قالب تعاونیهای دانشجویی (آموزش تعاونی) کمک میکند که در مطالعات قبلی کمتر موردتوجه قرارگرفته شدهاند. در بحث دستاوردهای کاربردی میتوان گفت مدیران، اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان دانشگاه ایلام میتوانند به‌عنوان یک راهنما از نتایج این پژوهش در جهت انجام کارها و پروژههای عملی و تجربی نظیر راهاندازی تعاونیهای دانشجویی استفاده کنند. در این راستا، پیشنهاد میشود که در طی فراخوانهایی از دانشجویان علاقهمند به فعالیت در تعاونیهای دانشجویی دعوت گردد و آنها را در گروهها و تیمهای کاری اثربخش با توجه به حوزۀ تخصصی و علاقه و تمایل آنها برای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی در بخشهای مختلف دستهبندی کنند. در ادامه لازم است که از طریق دورهها و کارگاههای آموزشی مختلف مباحث و مفاهیم کاربردی در این زمینه نظیر مبانی و اصول تعاون و کارهای مشارکتی، بازاریابی و ارتباطات اثربخش، قوانین و مقررات راهاندازی تعاونیهای دانشجویی و سایر مباحث تخصصی با توجه به حوزه فعالیت آنها آموزش داده شود. افزون بر این، پیشنهاد میشود که در قالب درسهای عملی نظیر کارآموزی، کارورزی، مهارت‌آموزی و عملیات کشاورزی و ... دانشجویان را ترغیب به تشکیل تعاونیهای دانشجویی با توجه به نتایج این پژوهش کنند که ضمن تلفیق مباحث نظری و تجربی در جهت توسعه صلاحیتهای شغلی تخصصی دانشجویان اقدام کنند. درنهایت، با توجه به اینکه دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی کشور در مناطقی با پتانسیلها و قابلیتهای مختلف و نیازها، مسائل و مشکلات متفاوت فعالیت میکنند؛ بنابراین، قابلیت استفاده از نتایج این پژوهش در سایر دانشگاههای کشور موردتردید است؛ بنابراین، پیشنهاد میشود که این مطالعه با تکنیکها و روشهای دیگری نظیر SWOT در سایر دانشگاههای کشور برای تدوین دستورالعملی کاربردی برای انجام پروژهها و فعالیتهای گروهی نظیر راهاندازی تعاونیهای دانشجویی طراحی و انجام شود.
قدردانی و تشکر
این مقاله مستخرج از طرح پژوهشی تحت عنوان «شناسایی فرصتهای راهاندازی تعاونیهای دانشجویی در دانشگاه ایلام» است که با حمایت مالی معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه ایلام طراحی و اجرا گردید. بدین‌وسیله از معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه ایلام جهت حمایت از این طرح تشکر و قدردانی میگردد.
)