فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی در دانشگاه ایلام: راهنمایی برای توسعه تعاونی‌های کشاورزی و خدماتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه کارآفرینی و توسعه روستایی، دانشگاه ایلام

2 دانشگاه ایلام

3 نویسنده مسئول

4 گروه کارآفرینی و توسعه روستایی ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام

چکیده

نظر به اهمیت تعاونی‌های دانشجویی به عنوان رهیافتی مناسب برای پرورش صلاحیت‌های کارآفرینانه و کاهش بیکاری دانش-آموختگان نظام آموزش عالی کشور، پژوهش حاضر با هدف شناسایی فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی در دانشگاه ایلام انجام شد. این پژوهش از لحاظ پارادایم در دستۀ پژوهش‌های کیفی و با توجه به هدف، کاربردی است که به روش دلفی انجام شد. اعضای پانل دلفی شامل 68 نفر از اعضای هیأت علمی، کارکنان و دانشجویان دانشگاه ایلام بودند. پس از انجام دو دور، تعداد 26 فرصت برای راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی در دانشگاه ایلام شناسایی شد که در دو دستۀ «فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی کشاورزی» و «فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی خدماتی» طبقه‌بندی شدند. براساس نتایج پژوهش مهمترین فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی کشاورزی عبارت از «تولید، فرآوری، بسته‏بندی و فروش گیاهان دارویی و ادویه‏‌ای»، «پرورش میوه‏ها، سبزی و صیفی‏جات مزرعه‌ای و گلخانه‏ای»، «پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی» و «فرآوری، بسته‏بندی و توزیع صحیح لبنیات حاصل از گاوداری‏های دانشگاه» بودند. همچنین، مهمترین فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی خدماتی عبارت از «برگزاری رویدادهای استارت‏آپی، کنفرانس‏ها، جشن‏ها و مراسمات مختلف دانشگاه»، «ارائه تورهای گردشگری با هدف معرفی مکان‌‏های تفریحی، تاریخی و فرهنگی منطقه»، «ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایان‏نامه‏های انگلیسی، عربی و فارسی» و «ارائه خدمات مربوط به نصب، راه‏‌اندازی و تعمیر برنامه‏‏ها و سیستم‏های رایانه‏ای» بودند. نتایج این پژوهش دستاوردهای مناسبی برای مدیران، اعضای هیات علمی و دانشجویان دانشگاه ایلام در جهت انجام کارها و پروژه‌های عملی و تجربی نظیر راه-اندازی تعاونی‌های دانشجویی دارد.

تازه های تحقیق

مهم‌ترین فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی کشاورزی عبارت از «تولید، فرآوری، بسته‏بندی و فروش گیاهان دارویی و ادویه‏­ای»، «پرورش میوه‏ها، سبزی و صیفی‏جات مزرعه­ای و گلخانه‏ای»، «پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی»، «فرآوری، بسته‏بندی و توزیع صحیح لبنیات حاصل از گاوداری‏های دانشگاه» و «تولید، بسته‏بندی، توزیع عسل (زنبورداری)» بودند. همچنین، مهم‌ترین فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی خدماتی عبارت از «برگزاری رویدادهای استارت‏آپی، کنفرانس‏ها، جشن‏ها و مراسم ها مختلف دانشگاه»، «ارائه تورهای گردشگری با هدف معرفی مکان­‏های تفریحی، تاریخی و فرهنگی منطقه»، «ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایان‏نامه‏های انگلیسی، عربی و فارسی»، «ارائه خدمات مربوط به نصب، راه‏­اندازی و تعمیر برنامه‏‏ها و سیستم‏های رایانه‏ای» و «ارائه خدمات مربوط به برنامه‏نویسی، طراحی و گرافیک وب و غیره» بودند. نتایج این پژوهش دستاوردهای مناسبی برای مدیران، اعضای هیات علمی و دانشجویان دانشگاه ایلام در جهت انجام پروژه­های عملی و تجربی نظیر راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Opportunities for Student Cooperatives Startup at Ilam University: Guidelines for the Development of Agricultural and Service Cooperatives

نویسندگان [English]

  • Nematollah Shiri 1
  • homayoon Moradnezhadi 2
  • H Mahdizadeh 3
  • samireh seymohammadi 4
1 Ilam University
2 Ilam University
3 Ilam University
4 ilam university
چکیده [English]

Considering the importance of student cooperatives as a suitable approach for developing entrepreneurial competencies and reducing unemployment of graduates of the Iran's higher education system, the present study was conducted to identifying the opportunities for student cooperatives startup at Ilam University. The present study was qualitative in terms of paradigm, applied according to the purpose, which was done by Delphi method. Delphi panel members included 68 faculty members, staff and students of Ilam University. After two rounds, 26 opportunities for student cooperatives startup at Ilam University were identified, which were divided into two categories: "Opportunities for agricultural student cooperatives startup" and "Opportunities for service student cooperatives startup" were categorized. According to the results, the most important opportunities for student agricultural cooperatives startup are "production, processing, packaging and sale of medicinal plants and spices", "growing fruits, vegetables", " Cultivation of flowers and ornamental and apartment plants ", " processing, packaging and distribution of dairy products from university farms "and " Production, packaging, distribution of honey (beekeeping) ". Also, the most important opportunities for student service cooperatives startup are "holding startup events, conferences, celebrations and various university ceremonies", "offering tourist tours with the aim of introducing recreational and historical places and Cultural of the region "," Providing services for translating and editing English, Arabic and Persian articles and dissertations "," Providing services related to the installation, commissioning and repair of computer programs and systems " and "providing services related to programming, web design and graphics, etc."

کلیدواژه‌ها [English]

  • Student Cooperative
  • Agricultural Cooperative
  • Service Cooperative
  • Skills Training

مقدمه

روند تاریخی توسعه اقتصادی و صنعتی کشورهای پیشرفته نشان می­دهد که پویایی نظام­های آموزشی و پیوند عمیق بین علم و فناوری با بازار کار، یکی از عوامل مهم ترقی، شکوفایی و توسعه اقتصادی و فرهنگی آن‏ها بوده است (موحدی، 1396). به­گونه­ای که صاحب­نظران بر این باورند که دستیابی به توسعه پایدار تنها در سایه به­کارگیری دانش روز و فناوری پیشرفته حاصل می­شود؛ بنابراین، برای قرار گرفتن در مسیر توسعه و جلوگیری از عقب­ماندگی می‌بایست شرایطی فراهم شود که دانشگاه­های بتوانند دانشجویان را برای به­کارگیری فناوری جدید و پذیرش مسئولیت­های مختلف در سطح جامعه پرورش دهند (شرفی و عباس­پور، 1394). در این راستا، فراهم­سازی نیروی انسانی متخصص و حرفه­ای به همراه مهارت­های توسعه پایدار عمدتاً به ادغام رهیافت­ها و راهبردهایی در دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی متکی است (Amado et al., 2014)؛ و مادامی آموزش برای توسعه پایدار در نظام آموزش عالی توسعه می­یابد که درک دانشجویان از اینکه آن­ها چطور می­توانند با جامعه و محیط به‌منظور شناسایی چالش­ها، خطرات و پیامدهای بالقوه آن ارتباط برقرار کنند، بهبود یابد (Fuertes-Camacho., 2019). این امر مستلزم ارتقاء تعاملات دانشجویان و تقویت روابط آن­ها با جامعه طی فرآیندهای آموزشی و یادگیری است (Serda & Alsina 2018؛ Colomer et al., 2018). درواقع، فرآیندهای آموزشی و یادگیری دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی بایستی منجر به بهبود تفکر انتقادی، اقدام راهبردی، روابط بین فردی و همچنین، همکاری، درگیری شخصی و تحمل ابهام شود که در آن دانشجویان عدم اطمینان و مخاطرات و معضلات را بپذیرند (Tejedor et al., 2019). این نوع آموزش، دانشجویان را قادر می‌سازد شیوۀ تفکر خود را تغییر دهند و به تلاش اهتمام نمایند (Fuertes-Camacho., 2019؛ Tejedor et al., 2019). در این راستا، آموزش تعاونی نوعی فعالیت یادگیری در برنامه درسی دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی است که برای دانشجویان فرصتی در جهت ادغام دانش نظری باتجربه و محیط کار فراهم می­کند. آموزش تعاونی روش تدریسی است که بر یادگیری از طریق تجربه و کار در محیط واقعی تمرکز می­کند (Canabate et al., 2019)؛ به­گونه­ای که آموزش تعاونی مدلی از یادگیری یکپارچه در کلاس و نیز تجربه در صنعت، کسب‌وکار و دولت است. درواقع، این روش آموزشی با در اختیار قرار دادن فرصت‏های کارآفرینانه برای دانشجویان سبب می­شود که آن­ها بتوانند به‌صورت واقعی درگیر فرآیند کارآفرینی، کارآفرین‌شدن و صاحب کسب‌وکار شدن، شوند (رستمی و همکاران، 1390). آموزش تعاونی مزایایی فراوانی برای تمام ذی­نفعان شرکت‏کننده در برنامه نظیر دانشجویان، مؤسسات آموزشی و کارفرمایان دارد.

درزمینۀ مزایای آموزش تعاونی برای دانشجویان می­توان به مواردی نظیر تقویت تفکر نظام‌مند، انگیزۀ تحصیلی، مهارت حل مسئله، توانایی به‌کارگیری نظریه­ها در عمل، مهارت ارتباطات، مهارت روابط انسانی و اجتماعی و اعتمادبه‌نفس اشاره کرد (Paguio & Jaklong et al., 2016). افزون بر این، آموزش تعاونی می­تواند پیشرفت تحصیلی، انگیزه مطالعه و خودکارآمدی دانشجویان را بالا ببرد (Luekitinan., 2018). همچنین، همکاری در تعاونی­های آموزشی، دانشجویان را در شناسایی اهداف شغلی و داشتن اعتمادبه‌نفس در دانش حرفه­ای کمک می­کند و فرصتی برای دانشجویان فراهم می­کند که پیش از دانش‌آموختگی با نیازها و مسائل و مشکلات شغلی و نحوۀ کار با کارفرمایان آشنا شوند و در جهت افزایش دانشی که پاسخگویی نیازهای جامعه باشد، تلاش کنند (Ang., 2015).

در خصوص مزایای آموزش تعاونی برای کارفرمایان می­توان گفت که با این نوع آموزش کارفرمایان می­توانند کارکنان کارآزموده و متخصص را به‌صورت دقیق انتخاب و استخدام کنند و درنتیجه هزینه­های جذب و استخدام کارمندان را کاهش دهند (Paguio & Jaklong., 2016). این برنامه همچنین می­تواند سبب افزایش تصویرسازمانی و مسئولیت­پذیری اجتماعی دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی شود؛ چراکه در حال حاضر یکی از شاخص­های اصلی رتبه­بندی دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی در جهان، میزان مسئولیت­پذیری اجتماعی آنان است. با این نوع آموزش، دانشگاه­ها می­توانند دانشجویانی را پرورش دهند که با مسائل، مشکلات و نیازهای جامعه آشنا باشند و در حین تحصیل و بعدازآن در جهت حل آن­ها اقدام نمایند (Luekitinan., 2018). درواقع، ازجمله مزایای آموزش تعاونی برای دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی این است که منجر به توسعه برنامه درسی متناسب با نیازهای بازار کار در جامعه می­شود. همچنین، این نوع آموزش، رهیافتی برای تأمین منابع مالی در دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی هست (Ang., 2015). درنهایت، می­توان اظهار نمود که آموزش تعاونی نرخ اشتغال پذیری دانش­آموختگان را افزایش می­دهد که این نیز یکی از معیارهای رتبه­بندی دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی به شمار می­رود.

علی­رغم مزایای فراوان آموزش در قالب تعاونی­های دانشجویی، اکثر دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی هنوز مفهوم آموزش تعاونی را درک نکرده­اند و از این روش آموزشی برای توسعه صلاحیت­های کارآفرینانه و کسب‌وکار در دانشجویان بهره نبرده­اند (Luekitinan., 2018). از طرف دیگر، معدود دانشگاه­هایی که از این روش آموزشی برای تربیت و پرورش دانش­آموختگان کارآفرین استفاده می­کنند، تعاونی­های دانشجویی را براساس فرصت‌های واقعی جامعه راه­اندازی نمی­کنند؛ این در حالی است که بر اساس نظر لوئکیتیان (2018) آموزش تعاونی به موضوعات و مباحث کاری نیاز دارد که مرتبط با فرصت‌های کارآفرینانه منطقه تحصیل دانشجویان باشند و دانشجویان ضمن درگیر با این مسائل و مشکلات، علاقه‌مند به حل آن‌ها باشند؛ بنابراین، برای تشکیل و راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی بایستی ابتدا فرصت‌های محلی و منطقه­ای از طریق مطالعات کاربردی و عمیق شناسایی شوند. این در حالی است که براساس بررسی­های انجام‌شده مشخص شد که تاکنون مطالعۀ منسجم و عمیقی برای شناسایی فرصت‌های محلی و منطقه­ای جهت راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی انجام‌نشده است و مطالعات خارجی (Herrmann., 2013؛ Yoruk.,2016؛ López-Mondéjar & Tomás Pastor., 2017؛ Luekitinan., 2018) و داخلی (عباسی و همکاران، 1388؛ علی­آبادی و همکاران، 1389؛ اورنگی و همکاران، 1389؛ شهبازی و قربانی، 1389؛ اخوان کاظمی و علی­بیگی، 1392) نیز صرفاً به مباحث اثرات تعاونی­های دانشجویی، الزامات و عوامل مؤثر بر شکل­گیری تعاونی­های دانشجویی پرداخته­اند و مطالعۀ چندانی در خصوص شناسایی فرصت‌های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی انجام‌نشده است. در این راستا، پژوهش حاضر به دنبال شناسایی فرصت‌هایی به‌منظور راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی از دیدگاه اعضای هیئت‌علمی، کارکنان و دانشجویان دانشگاه ایلام هست. درواقع، با انجام این مطالعه فرصت­های کارآفرینانه­ای در دانشگاه ایلام برای راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی شناسایی می­شود که از اهمیت و ضرورت بالایی برای توسعه صلاحیت­های کارآفرینانه دانشجویان برخوردار است.

 

پیشینۀ پژوهش

عزیز و حسین (Aziz & Hossain., 2010) در مطالعه­ای شبه آزمایشی نشان دادند که پیشرفت تحصیلی دانش آموزان گروه آزمایشی بعد از شرکت در آموزش تعاونی بالاتر از سایر گروه­ها است. درواقع، دانش آموزان تعاونی به‌صورت قابل‌توجهی عملکرد بالاتری نسبت به دانش­آموزان دیگر داشتند. هرمان (2013) در مطالعه شبه آزمایشی دیگر نشان داد که آموزش در قالب تعاونی­های دانشجویی تأثیر قابل‌توجهی بر اشتغال دانشجویان کارشناسی دارد؛ بنابراین، سیاست­گذاران و برنامه­ریزان بایستی دستورالعمل­هایی را برای به‌کارگیری اصول آموزش تعاونی در آموزش عالی تدوین کنند. اسپیندلر (Spindler., 2015) در پژوهش خود نشان داد که فرآیند گروه آموزش تعاونی منجر به افزایش تعداد کل اهداف یادگیری در علوم یکپارچه و افزایش تعداد اهداف یادگیری در علوم یکپارچه که نیاز به سطح بالاتری از دانش و شناخت دارند، می­شود. یوروک (2016) در پژوهشی به روش آزمایشی نشان دادند که روش آموزش تعاونی باعث افزایش آگاهی دانشجویان نسبت به محیط و درس­های خود، خودکارآمدی، اعتمادبه‌نفس و اجتماعی شدنمی شود. لوپز-موندجار و توماس پاستور (2017) در مطالعه خود تعداد 103 دانشجوی کارشناسی موردبررسی قراردادند. نتایج این پژوهش بیانگر همدلی و استقامت بیشتر در میان اعضای تعاونی بود. علاوه بر این، آموزش تعاونی منجر به بهبود انسجام و اطمینان بیشتر در دستیابی به سازگاری و پذیرش دیدگاه­های می­شود که با دیدگاه فرد متفاوت است. لوئکیتیان (2018) در مطالعه­ خود اشتغال پذیری و پیشرفت شغلی دانشجویان عضو تعاونی و دانشجویان غیر عضو تعاونی را باهم مقایسه نموده است. نتایج این مطالعه نشان داد که اشتغال پذیری و پیشرفت شغلی در دو گروه دانشجویان موردمطالعه تفاوت چندانی ندارد؛ اما میزان اشتغال پذیری ازلحاظ مهارت حل مسئله و رهبری بین دو گروه دانشجویان موردمطالعه متفاوت است. بر مبنای یافته­های تحقیق عباسی و همکاران (1388)، پاسخگویان، دیدگاه نسبتاً مساعدی نسبت به بخش تعاون و انجام فعالیت­های اقتصادی در بستر نظام تعاونی داشتند. علاوه بر این، یافته­ها بیانگر این بود که عوامل متنوعی نظیر آگاهی نسبت به فرصت­ها و زمینه­های شغلی (وضعیت بازار کار)، آشنایی با نحوه تشکیل شرکت­های تعاونی و آگاهی از پتانسیل­ها و قابلیت­های بخش تعاون، آشنایی با حمایت­های دولت از بخش تعاون، وجود انگیزه قوی در دانش‌آموختگان برای کسب درآمد بیشتر (انگیزه اقتصادی) و حمایت­های موردنیاز مالی و تجهیزاتی درروند شکل­گیری تعاونی­ها ضرورت داشت. براساس یافته­های علی­آبادی و همکاران (1389) به روش دلفی، مشخص شد که صاحب‌نظران تعاون الزامات شکل­گیری تعاونی­ دانش­آموختگان کشاورزی را در چهار دسته الزامات فردی- حرفه­ای، الزامات اقتصادی، الزامات فرهنگی- اجتماعی و الزامات اداری دسته­بندی کرده‌اند.

یافته­های تحقیق اورنگی و همکاران (1389) نشان داد، نگرش حدود نیمی از پاسخگویان در حد نسبتاً متوسط بوده است. نتایج تحلیل همبستگی نیز نشان داد که بین نگرش دانش­آموختگان رشته­های کشاورزی نسبت به اشتغال در بخش تعاون با متغیرهای دانش و آگاهی آن­ها، ارائه مشوق­ها به بخش تعاون، نیازهای آموزشی، موانع موجود در تشکیل تعاونی­ها و سن پاسخگویان رابطه معنی­داری وجود دارد. این رابطه در مورد دانش و مشوق­ها مثبت و در مورد نیازهای آموزشی، موانع و سن پاسخگویان منفی بود. همچنین، میان نگرش دانش­آموختگان ازنظر نوع دانشگاه، مرد یا زن بودن، دانشجو یا فارغ­التحصیل بودن و مدرک تحصیلی تفاوت معناداری وجود داشت. در مطالعه شهبازی و قربانی (1389) بین متغیرهای مستقل (مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی، ارضای نیازها و ویژگی­های فردی) و متغیر وابسته (گرایش گروه­های دانشجویی به تعاونی‌های اشتغال­زا) رابطۀ معناداری وجود داشت. همچنین، بین دو گروه موردبررسی (دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی) به لحاظ گرایش به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا، با اطمینان بالای 99 درصد، تفاوت معناداری وجود دارد که این میزان گرایش در بین دانشجویان دانشگاه آزاد بالاتر از دانشجویان دانشگاه دولتی بود. اخوان­کاظمی و علی­بیگی (1392) با استفاده از تکنیک دلفی در مطالعه خود نشان دادند که کاهش ترس دانشجویان از کار عملی، یادگیری ماندگارتر و تقویت توانایی کار کردن دانشجویان با یکدیگر مهم‌ترین نقاط قوت و نداشتن پشتوانۀ مالی و یا فراهم نشدن سرمایه در زمان لازم، کمبود ابزار و ماشین­آلات و یا وجود ابزار و ماشین­آلات کهنه و مستهلک و عدم تعریف کارهای عملی و گروهی در سرفصل­های برخی از دروس کشاورزی مهم‌ترین نقاط ضعف تشکیل و توسعه تعاونی­های دانشجویی کشاورزی به شمار می­آیند. وجود روحیۀ کار و تولید در جامعه، اهتمام دولت برای توسعۀکشاورزی و تولید ملی و استفاده از نفوذ دانشکده در مکاتبات با سایر ارگان­ها مهم‌ترین فرصت‌ها و سرانجام نگرش نامناسب به تعاونی به‌طورکلی و به تعاونی دانشجویی به‌ویژه، دیوان­سالاری موجود در فضای اداری جامعه، نبود سرمایۀ اولیه، نبود ارتباط میان دانشکده­های کشاورزی و بخش اجرا و عدم اعتقاد به توانایی­های دانشجویان تهدیدهای نهایی پیشروی تشکیل و توسعه تعاونی­های دانشجویی کشاورزی بودند. نتایج تحلیل عاملی در مطالعه مقدس­فریمانی (1396) نشان داد که انگیزه­های دانشجویان در شش عامل شغلی و فردی، آموزشی- مؤسسه­ای، فشار اجتماعی و تبلیغات رسانه­ای، اصرار و توصیه دوستان و والدین، ورود به دانشگاه و کسب مدرک تحصیلی و محدودیت­های اقتصادی و شهریه مناسب تحصیلی دسته­بندی شدند، ضمن اینکه عامل شغلی و فردی به‌عنوان مهم‌ترین عامل­ مؤثر در ورود دانشجویان به دورۀ علمی کاربردی بود. حسینی نیا و همکاران (1398) در مطالعه خود فرصت­های کارآفرینی را در چهار حوزۀ مختلف تولید، فرآوری، تجارت و زیرساخت در بخش کشاورزی شهرستان گلباف دسته­بندی کردند. براساس نتایج این مطالعه فرصت­های بسته­بندی و فرآوری گیاهان دارویی، راه­اندازی کارگاه اسانس گیری ترخون و احداث کارگاه بسته­بندی و فرآوری خرما بالاترین اولویت­ها در زمینه فرصت­های کارآفرینی شهرستان گلباف بودند. بخشی و همکاران (1396) با بررسی فرصت­ها و زمینه­های کارآفرینی کشاورزی در مناطق روستایی شهرستان فردوس به این نتیجه رسیدند که مهم‌ترین فرصت­ها و زمینه­های کارآفرینی کشاورزی مربوط به فعالیت­های کاشت زعفران، احداث باغ انار، کود دهی مزارع، برداشت زعفران، آماده‌سازی بستر کاشت زعفران، عرضه علوفه به دامداری­ها، وجین علف هرز مزارع و احداث واحدهای پرورش قارچ خوراکی می‌شوند. بررسی مطالعات تجربی در خصوص تعاونی­های دانشجویی گویای این حقیقت است که شکاف مطالعاتی عمیقی در خصوص شناسایی فرصت‌های موردنیاز برای راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی وجود دارد؛ چراکه اکثر مطالعات انجام‌شده تنها به اثرات تشکیل تعاونی­های دانشجویی، عوامل مؤثر بر راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی، الزامات شکل­گیری تعاونی­های دانشجویی و غیره پرداخته­اند. ازاین‌رو، پژوهش حاضر با عنوان شناسایی فرصت­های کارآفرینانه در دانشگاه ایلام برای راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی به دنبال پر کردن این شکاف مطالعاتی و کمک به مدیران و آموزشگران دانشگاه ایلام برای راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی هست.

 

روش‌شناسی پژوهش

پژوهش حاضر ازلحاظ پارادایم در دستۀ پژوهش­های آمیخته (کیفی- کمی) قرار دارد و با توجه به هدف کاربردی است که به روش دلفی انجام‌شده است. روش دلفی، یکی از شناخته­ترین روش­های کیفی تعاملی، ساختارمند و غیرمستقیم دستیابی به دیدگاه­های مختلف توسط متخصصان است که برای برنامه­ریزی و پیش­بینی به­ کار می­رود (Hsu & Sandford., 2007). این روش در عرصه­هایی مانند سیاست­گذاری و برنامه­ریزی کلان، دستیابی به اجماع برای شناخت و حل مسائل پیچیده، ابزاردست سیاست­گذاران، برنامه­ریزان و مدیران هست (Conner., 2013). درواقع، روش دلفی برای شناسایی مسائل، مشکلات، عوامل، علل، راهکارها و راهبردهای موردنیاز برای توسعه و ترویج یک موضوع یا فن‌آوری به‌کاربرده می­شود (Birdsall., 2004). بر این اساس، در مطالعۀ حاضر از روش دلفی به‌منظور شناسایی فرصت­های موجود در دانشگاه ایلام برای راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی بهره گرفته‌شده است. نظر به اینکه هدف مطالعۀ حاضر شناسایی فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی به‌منظور کمک به مدیران، برنامه­ریزان و آموزشگران دانشگاه ایلام در جهت راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی کارآفرینانه بود، لذا از روش «دلفی تصمیم­گیری»[1] بهره گرفته شد. درروش دلفی، به مشارکت­کنندگان، اعضای پانل دلفی می­گویند. شناسایی اعضای پانل (متخصصان) نکته مهمی در مطالعات دلفی به شمار می‌رود؛ به­گونه­ای که نمونه­های موردمطالعه در دلفی با در نظر گرفتن دو معیار انتخاب می­شوند که عبارت‌اند از: تناسب تجربه[2] (در خصوص موضوع پژوهش تجربه کافی داشته باشند) و برخورداری از ویژگی­های یک مطلع خوب[3] (کیفیت شخصی شرکت­کننده و تمایل وی به همکاری در پژوهش). در مطالعه حاضر، معیارهای انتخاب مشارکت­کنندگان به شرح زیر بودند: 1) دانشجو، کارمند و عضو هیئت‌علمی دانشگاه ایلام، 2( مطلع و آگاه بودن از مسائل، مشکلات و نیازها در دانشگاه ایلام، 3) داشتن تمایل و وقت کافی برای مشارکت در مطالعه. بدین منظور، با استفاده از نمونه‌گیری گلوله برفی، تعدادی از اعضای هیئت‌علمی، کارکنان و دانشجویان باتجربه و آگاه در زمینه فرصت‌های کارآفرینی در دانشگاه ایلام شناسایی شدند و با ارسال دعوت­نامه از طریق ایمیل دانشگاهی از آن­ها درخواست شد که در صورت تمایل در این مطالعه مشارکت کنند. با پیگیری­های مستمر سرانجام 68 (29 هیئت‌علمی، 16 کارمند و 23 دانشجو) متخصص به‌عنوان عضو پانل دلفی (مشارکت­کنندگان) در این مطالعه شناسایی شدند. پژوهشگران و صاحب­نظران مختلف، مراحل و فرآیندهای متفاوتی برای انجام مطالعۀ دلفی معرفی نموده­اند، اما اکثر آن­ها معتقدند که مطالعۀ دلفی بایستی تا جایی ادامه یابد که نسبت به موضوع موردنظر اجماع حاصل شود (احمدی و همکاران، 1378). در مطالعۀ دلفی، اجماع گروهی زمانی حاصل می­شود که حداقل دو- سوم (66 درصد) مشارکت­کنندگان نسبت به موضوع موردنظر بر اساس طیف لیکرت پنج­درجه­ای (1- کاملاً موافقم، 2- موافقم، 3- بی­نظرم، 4- مخالفم و 5- کاملاً مخالفم) توافق (نظر موافقم و کاملاً موافقم) داشته باشند (Warneret al., 2016). در این پژوهش، پس از دو راند بررسی نسبت به فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی در دانشگاه ایلام، اجماع حاصل شد. هر راند نزدیک دو هفته (15 روز) و کل مطالعه حدود 30 روز طول کشید. ابزار اصلی پژوهش در راند اول مطالعه دلفی پرسشنامه با پرسش­های باز- پاسخ و در راند دوم، پرسشنامه با پرسش­های بسته و باز- پاسخ بود. در تمام راندها، پرسشنامۀ پژوهش به­صورت حضوری و یا از طریق پست الکترونیکی برای اعضای پانل ارسال و از آن­ها درخواست شد که در جهت مطالعه و تکمیل سؤلات پرسشنامه اقدام نمایند. گفتنی است که در راند اول 46 نفر و در راند دوم 64 نفر از اعضای پانل دلفی در مطالعه شرکت کردند. افزون بر این، پس از این­که نسبت به فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی در دانشگاه ایلام اجماع حاصل شد، در گامی دیگر با تدوین یک پرسشنامه بسته- پاسخ از اعضای پانل دلفی درخواست شد که میزان اهمیت فرصت­های شناسایی‌شده را براساس دو معیار قابلیت اجرا و سودآوری در قالب طیف پنج‌درجه‌ای لیکرت (1- خیلی کم تا 5- خیلی زیاد) مشخص کنند. در این گام 61 نفر از اعضای پانل دلفی در مطالعه شرکت کردند. برای تجزیه‌وتحلیل داده­ها از روش مقایسۀ مستمر[4] و جداول توزیع فراوانی با استفاده نرم­افزار SPSS نسخۀ 26 استفاده شد. روش مقایسۀ مستمر با ارزیابی مستمر داده­ها و اطلاعات جمع­آوری‌شده منجر به ظهور مجموعه­ای از کدها و طبقات مشخص درزمینۀ موضوع می­شود (وارنر و همکاران، 2016). در طی تحلیل داده­ها در راند اول، گاهی اوقات چندین پاسخ که ازلحاظ معنایی همپوشانی داشته باشند در یک مفهوم ترکیب و در صورت نیاز برخی پاسخ­ها به چندین مفهوم جدا از هم تقسیم شدند. علاوه بر این، مفاهیم شناسایی‌شده به‌صورت مستمر با داده­های اولیه به­منظور حصول اطمینان از درستی تحلیل داده­ها مقایسه شدند. بررسی قابلیت اطمینان (روایی و پایایی) در مطالعات دلفی آسان نیست. بااین‌وجود، اگر اعضای پانل دلفی (مشارکت­کنندگان) در مطالعه، نماینده خوبی از افراد متخصص در حوزۀ مطالعاتی موردنظر باشند، قابلیت اطمینان نتایج حاصل از مطالعه دلفی تضمین می­شود (احمدی و همکاران، 1378). در مطالعۀ حاضر سعی شد با تدوین معیارهایی مناسب (دانشجو، کارمند و عضو هیئت‌علمی دانشگاه ایلام، مطلع و آگاه بودن از مسائل، مشکلات و نیازها در دانشگاه ایلام، داشتن تمایل و وقت کافی برای مشارکت در مطالعه) در جهت شناسایی دانشجویان، کارکنان و اساتید (اعضای پانل دلفی) آشنا با مسائل، مشکلات و کمبودهای دانشگاه ایلام اقدام شود که نظرات و پیشنهادهای آنان قابلیت کاربرد و اجرا را داشته باشد. علاوه بر این، یکی دیگر از معیارهای تعیین قابلیت اطمینان درروش دلفی، تعداد مشارکت­کنندگان است؛ به­گونه­ای که برای اطمینان از نتایج دلفی، اعضای پانل باید تا حد امکان نماینده کاملی از جامعه موردمطالعه باشند (وارنر و همکاران، 2016). بر این اساس، در پژوهش حاضر سعی شد که تا حد امکان افراد مناسب­تر و باتجربه و تخصص بهتری از دانشجویان، کارکنان و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه ایلام در فرآیند جمع­آوری داده­ها مشارکت داده شوند.

یافته‌های پژوهش

در این بخش، نتایج حاصل از مطالعه دلفی به­منظور شناسایی فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی در دانشگاه ایلام در دو راند ارائه‌شده است.

راند اول: در راند اول، داده­ها و اطلاعات حاصل از پژوهش در خصوص فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی در دانشگاه ایلام با استفاده از روش مقایسه مستمر تجزیه‌وتحلیل شدند. در این راند، درمجموع 26 فرصت برای راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی در دانشگاه ایلام شناسایی شد که در قالب پرسشنامه­ای ساختارمند در اختیار اعضای پانل دلفی در راند دوم قرار گرفت (جدول 1).

راند دوم: نتیجه­­ تجزیه‌وتحلیل داده­ها در راند دوم نشان داد مشارکت­کنندگان نسبت به 26 فرصت شناسایی‌شده در راند اول برای راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی در دانشگاه ایلام اجماع نظر دارند (جدول 1).

 

جدول 1- فرصت‏‌های راه‌‏اندازی تعاونی‏‌های دانشجویی در دانشگاه ایلام (راند اول و دوم)

 

ردیف

راند اول

راند دوم

فرصت‏های راه‏اندازی تعاونی‏های دانشجویی

درصد توافق

1

انجام امور اداری (نظیر اقدامات مربوط به دانش‌آموختگی، تسویه و غیره) دانشجویان، دانش‏‏آموختگان و اساتید دانشگاه

7/79

2

ارائه تورهای گردشگری باهدف معرفی مکان­‏های تفریحی، تاریخی و فرهنگی منطقه

9/96

3

ارائه خدمات مربوط به برنامه‏نویسی، طراحی و گرافیک وب و غیره

6/90

4

ارائه خدمات مربوط به نصب، راه‏­اندازی و تعمیر برنامه‏‏ها و دستگاه‌های رایانه‏ای

2/95

5

جمع‏آوری داده‏ها و اطلاعات در کارهای پژوهشی دانشجویان و اساتید

4/79

6

برگزاری رویدادهای استارت‏آپی، کنفرانس‏ها، جشن‏ها و مراسم مختلف دانشگاه

100

7

ارائه خدمات پذیرایی در مراسم‌های مختلف دانشگاه نظیر جلسات دفاع، جشن‏ها و غیره

73

8

مدیریت و برنامه­ریزی دوره‏ها و کارگاه‏های آموزشی علمی، هنری و فرهنگی

5/90

9

تهیه و خرید اقلام موردنیاز بخش­های مختلف (اداری، آموزشی، پژوهشی و غیره) دانشگاه

6/74

10

ارائه خدمات مربوط به نقاشی و طراحی نشریات، پوسترها، بنرها و غیره

3/87

11

تبلیغات، بازاریابی، بسته‏بندی و فروش محصولات دانش‏بنیان دانشگاه

7/85

12

ارائه خدمات مربوط به بسته‏بندی، بازاریابی و فروش تنقلات و سوغات محلی استان

9/83

13

راه‏اندازی بازارچه‏ و نمایشگاه‏ محصولات و صنایع‌دستی دانشجویان

3/90

14

ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایان‏نامه‏های انگلیسی، عربی و فارسی

9/83

15

ارائه خدمات مربوط به نگهداری از کودکان کارکنان، اساتید و دانشجویان دانشگاه

2/74

16

ایجاد آشپزخانه برای تهیه غذاها، دسرها و نوشیدنی­های محلی در محیط دانشگاه

3/90

17

راه‏اندازی یک کافی‌شاپ در محیط دانشگاه

9/91

18

پرواربندی و توزیع گوشت قرمز

4/77

19

بسته‏بندی و توزیع صحیح گوشت مرغ حاصل از مرغداری دانشگاه (در آینده)

7/88

20

فرآوری، بسته‏بندی و توزیع صحیح لبنیات حاصل از گاوداری‏های دانشگاه

3/90

21

پرورش میوه‏ها، سبزی‌ و صیفی‏جات مزرعه­ای و گلخانه‏ای

5/93

22

پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی

5/93

23

تولید، فرآوری، بسته‏بندی و فروش گیاهان دارویی و ادویه‏­ای (نظیر زعفران)

7/88

24

تولید، بسته‏بندی و فروش انواع قارچ­‏های خوراکی

9/91

25

پرورش، بازاریابی و فروش ماهی

9/83

26

تولید، بسته‏بندی، توزیع عسل (زنبورداری)

5/85

علاوه بر این، در راند دوم در قالب یک سؤال باز-پاسخ از مشارکت­کنندگان درخواست شد که در صورت امکان، فرصت­های دیگری را به فهرست موجود اضافه کنند. براساس نتایج تجزیه‌وتحلیل داده­ها و اطلاعات به‌دست‌آمده در خصوص این سؤال، فرصت‌های جدیدی شناسایی نشد. درواقع، می­توان اظهار نمود که ازنظر اعضای پانل دلفی فرصت­های شناسایی‌شده (26 فرصت) برای راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی در دانشگاه ایلام در راند اول، جامع‌ومانع هستند.

در ادامه، پس از بررسی دقیق ماهیت و منشأ فرصت­های شناسایی‌شده آن­ها به دوطبقه «فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی کشاورزی» و «فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی خدماتی» تقسیم­بندی شدند (جدول 2).

جدول 2- انواع فرصت‏های راه‏اندازی تعاونی‏های دانشجویی در دانشگاه ایلام

ردیف

فرصت‏های راه‏اندازی تعاونی‏های دانشجویی

طبقات

1

انجام امور اداری (نظیر اقدامات مربوط به دانش‌آموختگی، تسویه و ...) دانشجویان، دانش‏‏آموختگان و اساتید دانشگاه

فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های

 دانشجویی خدماتی

2

ارائه تورهای گردشگری باهدف معرفی مکان­‏های تفریحی، تاریخی و فرهنگی منطقه

3

ارائه خدمات مربوط به برنامه‏نویسی، طراحی و گرافیک وب و غیره

4

ارائه خدمات مربوط به نصب، راه‏­اندازی و تعمیر برنامه‏‏ها و دستگاه‌های رایانه‏ای

5

جمع‏آوری داده‏ها و اطلاعات در کارهای پژوهشی دانشجویان و اساتید

6

برگزاری رویدادهای استارت‏آپی، کنفرانس‏ها، جشن‏ها و مراسم مختلف دانشگاه

7

ارائه خدمات پذیرایی در مراسم‌های مختلف دانشگاه نظیر جلسات دفاع، جشن‏ها و غیره

8

مدیریت و برنامه­ریزی دوره‏ها و کارگاه‏های آموزشی علمی، هنری و فرهنگی

9

تهیه و خرید اقلام موردنیاز بخش­های مختلف (اداری، آموزشی، پژوهشی و غیره) دانشگاه

10

ارائه خدمات مربوط به نقاشی و طراحی نشریات، پوسترها، بنرها و غیره

11

تبلیغات، بازاریابی، بسته‏بندی و فروش محصولات دانش‏بنیان دانشگاه

12

ارائه خدمات مربوط به بسته‏بندی، بازاریابی و فروش تنقلات و سوغات محلی استان

13

راه‏اندازی بازارچه‏ و نمایشگاه‏ محصولات و صنایع‌دستی دانشجویان

14

ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایان‏نامه‏های انگلیسی، عربی و فارسی

15

ارائه خدمات مربوط به نگهداری از کودکان کارکنان، اساتید و دانشجویان دانشگاه

16

ایجاد آشپزخانه برای تهیه غذاها، دسرها و نوشیدنی­های محلی در محیط دانشگاه

17

راه‏اندازی یک کافی‌شاپ در محیط دانشگاه

1

پرواربندی و توزیع گوشت قرمز

فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی کشاورزی

2

بسته‏بندی و توزیع صحیح گوشت مرغ حاصل از مرغداری دانشگاه (در آینده)

3

فرآوری، بسته‏بندی و توزیع صحیح لبنیات حاصل از گاوداری‏های دانشگاه

4

پرورش میوه‏ها، سبزی‌ و صیفی‏جات مزرعه­ای و گلخانه‏ای

5

پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی

6

تولید، فرآوری، بسته‏بندی و فروش گیاهان دارویی و ادویه‏­ای (نظیر زعفران)

7

تولید، بسته‏بندی و فروش انواع قارچ­‏های خوراکی

8

پرورش، بازاریابی و فروش ماهی

9

تولید، بسته‏بندی، توزیع عسل (زنبورداری)

 

درنهایت، از اعضای پانل دلفی درخواست شد تا میزان اهمیت فرصت­های شناسایی‌شده برای راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی در دانشگاه ایلام را براساس دو معیار «قابلیت اجرا» و «میزان سودآوری» در قالب طیف لیکرت پنج‌درجه­ای (1- خیلی کم تا 5- خیلی زیاد) امتیازدهی کنند. در ادامه فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی در دانشگاه ایلام در دو بخش کشاورزی و خدمات براساس نمرات به‌دست‌آمده رتبه‌بندی شده­اند.

جدول 3- رتبه‏بندی فرصت‌‏های راه‏اندازی تعاونی‏های دانشجویی خدماتی

ردیف

فرصت‏های راه‏اندازی تعاونی‏های دانشجویی خدماتی

میانگین

انحراف معیار

رتبه

1

انجام امور اداری (نظیر اقدامات مربوط به دانش‌آموختگی، تسویه و غیره) دانشجویان، دانش‏‏آموختگان و اساتید دانشگاه

28/3

33/1

17

2

ارائه تورهای گردشگری باهدف معرفی مکان­‏های تفریحی، تاریخی و فرهنگی منطقه

22/4

85/0

2

3

ارائه خدمات مربوط به برنامه‏نویسی، طراحی و گرافیک وب و غیره

15/4

93/0

5

4

ارائه خدمات مربوط به نصب، راه‏­اندازی و تعمیر برنامه‏‏ها و دستگاه‌های رایانه‏ای

17/4

94/0

4

5

جمع‏آوری داده‏ها و اطلاعات در کارهای پژوهشی دانشجویان و اساتید

83/3

25/1

13

6

برگزاری رویدادهای استارت‏آپی، کنفرانس‏ها، جشن‏ها و مراسم مختلف دانشگاه

24/4

98/0

1

7

ارائه خدمات پذیرایی در مراسم‌ مختلف دانشگاه نظیر جلسات دفاع، جشن‏ها و غیره

62/3

09/1

16

8

مدیریت و برنامه­ریزی دوره‏ها و کارگاه‏های آموزشی علمی، هنری و فرهنگی

00/4

00/1

8

9

تهیه و خرید اقلام موردنیاز بخش­های مختلف (اداری، آموزشی، پژوهشی و غیره) دانشگاه

73/3

20/1

14

10

ارائه خدمات مربوط به نقاشی و طراحی نشریات، پوسترها، بنرها و غیره

86/3

00/1

12

11

تبلیغات، بازاریابی، بسته‏بندی و فروش محصولات دانش‏بنیان دانشگاه

10/4

01/1

6

12

ارائه خدمات مربوط به بسته‏بندی، بازاریابی و فروش تنقلات و سوغات محلی استان

95/3

02/1

9

13

راه‏اندازی بازارچه‏ و نمایشگاه‏ محصولات و صنایع‌دستی دانشجویان

93/3

10/1

10

14

ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایان‏نامه‏های انگلیسی، عربی و فارسی

19/4

06/1

3

15

ارائه خدمات مربوط به نگهداری از کودکان کارکنان، اساتید و دانشجویان دانشگاه

66/3

12/1

15

16

ایجاد آشپزخانه برای تهیه غذاها، دسرها و نوشیدنی­های محلی در محیط دانشگاه

88/3

94/0

11

17

راه‏اندازی یک کافی‌شاپ در محیط دانشگاه

05/4

11/1

7

نتایج ارائه‌شده در جدول 3 نشان می­دهد که مهم‌ترین فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی خدماتی به ترتیب رتبه عبارت از «برگزاری رویدادهای استارت‏آپی، کنفرانس‏ها، جشن‏ها و مراسم مختلف دانشگاه»، «ارائه تورهای گردشگری باهدف معرفی مکان­‏های تفریحی، تاریخی و فرهنگی منطقه»، «ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایان‏نامه‏های انگلیسی، عربی و فارسی»، «ارائه خدمات مربوط به نصب، راه‏­اندازی و تعمیر برنامه‏‏ها و دستگاه‌های رایانه‏ای» و «ارائه خدمات مربوط به برنامه‏نویسی، طراحی و گرافیک وب و غیره» هستند.

 

جدول 4- رتبه‏بندی فرصت‌‏های راه‏اندازی تعاونی‏های دانشجویی کشاورزی

ردیف

فرصت‏های راه‏اندازی تعاونی‏های دانشجویی کشاورزی

میانگین

انحراف معیار

رتبه

1

پرواربندی و توزیع گوشت قرمز

93/3

97/0

9

2

بسته‏بندی و توزیع صحیح گوشت مرغ حاصل از مرغداری دانشگاه (در آینده)

10/4

97/0

7

3

فرآوری، بسته‏بندی و توزیع صحیح لبنیات حاصل از گاوداری‏های دانشگاه

14/4

92/0

4

4

پرورش میوه‏ها، سبزی‌ و صیفی‏جات مزرعه­ای و گلخانه‏ای

16/4

07/1

2

5

پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی

15/4

90/0

3

6

تولید، فرآوری، بسته‏بندی و فروش گیاهان دارویی و ادویه‏­ای (نظیر زعفران)

27/4

92/0

1

7

تولید، بسته‏بندی و فروش انواع قارچ­‏های خوراکی

11/4

01/1

6

8

پرورش، بازاریابی و فروش ماهی

07/4

04/1

8

9

تولید، بسته‏بندی، توزیع عسل (زنبورداری)

13/4

02/1

5

 

نتایج ارائه‌شده در جدول 4- نشان می­دهد که مهم‌ترین فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی کشاورزی به ترتیب رتبه عبارت از «تولید، فرآوری، بسته‏بندی و فروش گیاهان دارویی و ادویه‏­ای (نظیر زعفران)»، «پرورش میوه‏ها، سبزی و صیفی‏جات مزرعه­ای و گلخانه‏ای»، «پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی»، «فرآوری، بسته‏بندی و توزیع صحیح لبنیات حاصل از گاوداری‏های دانشگاه» و «تولید، بسته‏بندی و توزیع عسل (زنبورداری)» هستند.

 

بحث

براساس نتایج مطالعه دلفی تعداد 26 فرصت برای راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی در دانشگاه ایلام شناسایی شد که تمام اعضای پانل دلفی در زمینه آن­ها اجماع نظر داشتند. با بررسی ماهیت و منشأ فرصت­های شناسایی‌شده آن­ها به دودسته «فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی کشاورزی» و «فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی خدماتی» تقسیم­بندی و رتبه‌بندی شدند. نتایج پژوهش نشان داد که رتبه­های برتر تعاونی­های دانشجویی کشاورزی عبارت از «تولید، فرآوری، بسته‏بندی و فروش گیاهان دارویی و ادویه‏­ای (نظیر زعفران)»، «پرورش میوه‏ها، سبزی و صیفی‏جات مزرعه­ای و گلخانه‏ای»، «پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی»، «فرآوری، بسته‏بندی و توزیع صحیح لبنیات حاصل از گاوداری‏های دانشگاه» و «تولید، بسته‏بندی و توزیع عسل (زنبورداری)» بودند. این یافته­ها با نتایج مطالعات حسینی نیا و همکاران (1398) و بخشی و همکاران (1396) در خصوص فرصت­ها و زمینه­های کارآفرینی در بخش کشاورزی هم­راستا می­باشند. نظر به اینکه استان ایلام دارای قابلیت­ها، پتانسیل­ها و گونه­ها و تنوع زیادی در زمینه گیاهان دارویی و ادویه­ای است؛ بنابراین، دانشجویان در دانشگاه ایلام می­توانند با جمع­آوری، تولید، فرآوری، بسته­بندی و فروش گیاهان دارویی و ادویه­ای در محیط دانشگاه ایلام در جهت کسب درآمد اقدام کنند. افزون بر این، دانشگاه ایلام دارای واحدهای گلخانه­ای و زمینه­های کشاورزی فراوانی در سطح استان هست که دانشجویان علاقه­مند می­توانند با تشکیل تعاونی­های دانشجویی از این منابع در جهت پرورش و فروش میوه­ها، سبزی و صیفی­جات گلخانه­ای و مزرعه­ای استفاده کنند. همچنین، با توجه به اینکه فضاهای مناسبی برای پرورش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی در محیط دانشگاه ایلام وجود دارد، دانشجویان می­توانند با شناسایی نیازها و تقاضاها در این زمینه در جهت پرورش و فروش گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی در دانشگاه ایلام اقدام کنند. دانشگاه ایلام دارای چند واحد گاوداری هست که لبنیات (صرفاً شیر) حاصل از آن‌ها در بین اعضای هیئت‌علمی و کارکنان دانشگاه به‌صورت سهمیه­ای توزیع می­شود؛ با توجه به سهمیه محدود و ماندگاری کم شیر توزیع‌شده، اعضای هیئت‌علمی و کارکنان تمایل زیادی در زمینه خریداری سایر فرآورده‌ای لبنیاتی نظیر کره، روغن، ماست، پنیر و غیره دارند؛ بنابراین، چنانچه تعاونی دانشجویی در محیط دانشگاه راه­اندازی شود که شیر حاصل از گاوداری­های دانشگاه را فرآوری، بسته­بندی و توزیع کند، قطعاً هم باعث افزایش رضایت مصرف­کنندگان و باعث ایجاد درآمد برای دانشگاه و دانشجویان عضو تعاونی خواهد شد. درنهایت، در بخش تعاونی­های دانشجویی کشاورزی فرصت راه­اندازی تعاونی برای تولید، بسته‏بندی و توزیع عسل (زنبورداری) به‌عنوان یکی از اولویت­های مهم شناخته شد.

براساس نتایج پژوهش، رتبه­های برتر در زمینه­ فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی خدماتی در دانشگاه ایلام شامل «برگزاری رویدادهای استارت‏آپی، کنفرانس‏ها، جشن‏ها و مراسم‌های مختلف دانشگاه»، «ارائه تورهای گردشگری باهدف معرفی مکان­‏های تفریحی، تاریخی و فرهنگی منطقه»، «ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایان‏نامه‏های انگلیسی، عربی و فارسی»، «ارائه خدمات مربوط به نصب، راه‏­اندازی و تعمیر برنامه‏‏ها و دستگاه‌های رایانه‏ای» و «ارائه خدمات مربوط به برنامه‏نویسی، طراحی و گرافیک وب و غیره» بودند. نظر به اینکه دانشگاه ایلام، دانشگاه مادر در استان ایلام است که سالیانه رویدادهای استارت­آپی، همایش­ها، کنفرانس­ها و مراسم­های علمی، فرهنگی و اجتماعی مختلفی در آن برگزار می­گردد که نیازمند مدیریت و برنامه­ریزی دقیق جهت انجام تبلیغات، تدارکات و هماهنگی هستند؛ بنابراین، راه­اندازی تعاونی دانشجویی در این زمینه می­تواند ضمن کاهش هزینه­هایی که سالیانه دانشگاه برای برگزاری این­گونه رویدادها پرداخت می­کند، سبب بهبود صلاحیت­های شغلی دانشجویان و کسب درآمد برای آن­ها شود. با توجه به اینکه از یک‌سو استان ایلام دارای منابع و مکان­های طبیعی، تاریخی، فرهنگی و مذهبی و تفریحی مناسبی است و از سوی دیگر دانشگاه ایلام سالیانه میزبان دانشجویان زیادی از اقصی نقاط داخل و خارج کشور است که علاقه­مند به بازدید از این منابع و مکان­ها هستند؛ بنابراین، راه­اندازی تعاونی دانشجویی در این زمینه قابلیت اجرا و سودآوری بالایی دارد. نظر به اینکه یکی از اولویت­های برتر برای راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی ارائه خدمات ترجمه و ویرایش مقالات و پایان‏نامه‏های انگلیسی، عربی و فارسی است؛ بنابراین، شناسایی متخصصان و خبرگان حرفه­ای در رشته­های مختلف برای راه­اندازی چنین تعاونی از اهمیت و ضرورت بالایی برخوردار هست؛ چراکه ازیک‌طرف اکثر دانشجویان و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه برای چاپ مقالات خارجی با مشکلات اساسی در زمینه ویرایش آن­ها مواجه هستند و از طرف دیگر اکثر دانشجویان خارجی دانشگاه از کشورهای عرب‌زبان همسایه پذیرش می­شود که با نحوه نگارش و دستور زبان فارسی برای تدوین مقالات و پایان‌نامه­ها آشنا نیستند. در عصر حاضر و به‌خصوص در نظام­های آموزشی استفاده از دستگاه‌های رایانه­ای نظیر گوشی همراه، لپ‌تاپ و تبلت و غیره امری ضروری به شمار می­رود؛ در این راستا، نظر به اینکه از یک‌طرف دانشگاه ایلام به‌عنوان دانشگاه مادر استان دارای دانشجویان، اعضای هیئت‌علمی و کارکنان زیادی است که به‌صورت روزانه از این دستگاه‌های رایانه­ای استفاده می­کنند و از طرف دیگر نصب، راه­اندازی و تعمیر برنامه­ها در دستگاه‌های رایانه­ای بعضاً کار تخصصی و پیچیده­ای است که از عهدۀ هرکسی برنمی‌آید؛ بنابراین، راه­اندازی تعاونی دانشجویی در این زمینه می­تواند ضمن تسهیل در برطرف کردن نیازها، مسائل و مشکلات دستگاه‌های رایانه­ای کارکنان، دانشجویان و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه، برای دانشجویان عضو تعاونی بسیار سودآور باشد. درنهایت، براساس نتایج پژوهش مشخص شد که ارائه خدمات مربوط به برنامه‏نویسی، طراحی و گرافیک وب و غیره یکی از اولویت­های برتر برای راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی خدماتی در دانشگاه ایلام هست. نظر به این­که در حال حاضر اکثر سازمان­ها، شرکت­ها و کسب‌وکارهای نوپا، دانشگاه­ها و مؤسسات آموزشی و دانشجویان و دانش­آموزان در انجام تکالیف و پروژه­های درسی، برنامه­نویس وب، طراح و گرافیست نیاز دارند؛ بنابراین، دانشجویان علاقه­مند می­توانند با راه­اندازی تعاونی دانشجویی در این زمینه در جهت انجام پروژه­های کاری در خصوص برنامه‌نویسی، طراحی، گرافیک، وبلاگ نویسی تخصصی و تولید فیلم­های آموزشی و غیره اقدام کنند.

 

نتیجه‌گیری و دستاوردها

نظر به اینکه آموزش در قالب تعاونی­ دانشجویی یا آموزش تعاونی منجر به افزایش جسارت به کار دانشجویان مانند کارها و فعالیت­های عملی، تطبیق آموزش­های نظری باکار عملی و تجربی، یادگیری مسائل مالی و حسابداری، افزایش ارتباطات و تعاملات کاری دانشجویان، بهره­مندی از راهنمایی­ها و مشاوره­های اساتید و خبرگان دانشگاهی و آشنایی با نحوه تشکیل تعاونی­های دانشجویی می­شود؛ بنابراین، یکی از مهم‌ترین رهیافت­های آموزشی به‌منظور تقویت دانش، نگرش و مهارت­های شغلی، کار گروهی و تیمی و درنتیجه کاهش بیکاری دانش­آموختگان آموزش عالی کشور، آموزش تعاونی یا آموزش در قالب تعاونی­ دانشجویی است. در این راستا، پژوهش حاضر به‌منظور شناسایی فرصت­های راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی در دانشگاه ایلام طراحی و انجام شد. نتایج پژوهش حاضر دستاوردهای نظری و کاربردی مناسبی را برای کمک به پژوهشگران، آموزشگران و سیاست‌گذاران نظام آموزش عالی به همراه دارد. در بحث دستاوردهای نظری، پژوهش حاضر به ادبیات فرصت‌های کارآفرینی برای راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی خدماتی و کشاورزی و آموزش در قالب تعاونی‌های دانشجویی (آموزش تعاونی) کمک می‌کند که در مطالعات قبلی کمتر موردتوجه قرارگرفته شده‌اند. در بحث دستاوردهای کاربردی می‌توان گفت مدیران، اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان دانشگاه ایلام می­توانند به‌عنوان یک راهنما از نتایج این پژوهش در جهت انجام کارها و پروژه­های عملی و تجربی نظیر راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی استفاده کنند. در این راستا، پیشنهاد می­شود که در طی فراخوان­هایی از دانشجویان علاقه­مند به فعالیت در تعاونی­های دانشجویی دعوت گردد و آن­ها را در گروه­ها و تیم­های کاری اثربخش با توجه به حوزۀ تخصصی و علاقه و تمایل آن­ها برای راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی در بخش­های مختلف دسته­بندی کنند. در ادامه لازم است که از طریق دوره­ها و کارگاه­های آموزشی مختلف مباحث و مفاهیم کاربردی در این زمینه نظیر مبانی و اصول تعاون و کارهای مشارکتی، بازاریابی و ارتباطات اثربخش، قوانین و مقررات راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی و سایر مباحث تخصصی با توجه به حوزه فعالیت آن­ها آموزش داده شود. افزون بر این، پیشنهاد می­شود که در قالب درس­های عملی نظیر کارآموزی، کارورزی، مهارت‌آموزی و عملیات کشاورزی و ... دانشجویان را ترغیب به تشکیل تعاونی­های دانشجویی با توجه به نتایج این پژوهش کنند که ضمن تلفیق مباحث نظری و تجربی در جهت توسعه صلاحیت‌های شغلی تخصصی دانشجویان اقدام کنند. درنهایت، با توجه به اینکه دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی کشور در مناطقی با پتانسیل­ها و قابلیت­های مختلف و نیازها، مسائل و مشکلات متفاوت فعالیت می­کنند؛ بنابراین، قابلیت استفاده از نتایج این پژوهش در سایر دانشگاه­های کشور موردتردید است؛ بنابراین، پیشنهاد می­شود که این مطالعه با تکنیک­ها و روش­های دیگری نظیر SWOT در سایر دانشگاه­های کشور برای تدوین دستورالعملی کاربردی برای انجام پروژه­ها و فعالیت­های گروهی نظیر راه­اندازی تعاونی­های دانشجویی طراحی و انجام شود.

 

قدردانی و تشکر

این مقاله مستخرج از طرح پژوهشی تحت عنوان «شناسایی فرصت‌های راه‌اندازی تعاونی‌های دانشجویی در دانشگاه ایلام» است که با حمایت مالی معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه ایلام طراحی و اجرا گردید. بدین‌وسیله از معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه ایلام جهت حمایت از این طرح تشکر و قدردانی می‌گردد.

 

منابع
احمدی، ف.، نصیریانی، خ. و اباذری، پ. (1387). تکنیک دلفی: ابزاری در تحقیق. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 8 (1): 185-175.
کاظمی، الف، السادات، م. و علی­بیگی، الف. (1392). تشکیل تعاونی­های دانشجویی: قوت­ها، ضعف­ها، فرصت­ها و تهدیدها. تعاون و کشاورزی، 2 (8): 88-65.
اورنگی، م.، حسینی­نیا، غ. و حیدری، ع. (1389). سنجش سازه­های مؤثر بر گرایش دانش­آموختگان و دانشجویان سال آخر رشته­های کشاورزی به اشتغال در بخش تعاون استان خراسان جنوبی. تعاون و کشاورزی، 21 (1): 112-101.
بخشی، م.، فلکی، م. و سیاهی، ر. (1396). بررسی فرصت­ها و زمینه­های کارآفرینی کشاورزی در مناطق روستایی شهرستان فردوس. اولین همایش ملی فرصت­های نوین تولید و اشتغال بخش کشاورزی در شرق کشور (در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی)، بیرجند، دانشگاه بیرجند.
حسینی نیا, غ, مقدس فریمانی, ش, جلالوند, م. (1398). شناسایی و اولویت‌بندی فرصت‌های کارآفرینی در بخش کشاورزی (موردمطالعه: شهرستان گلباف از توابع استان کرمان). کارآفرینی در کشاورزی، 6 (1): 68-53.
رستمی، ف. گراوندی، ش. و زرافشانی، ک. (1390). پدیدارشناسی تجربیات دانشجویان در تأسیس کسب‌وکار (مطالعه موردی: دانشجویان پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه). توسعۀ کارآفرینی، 4 (14): 105-87.
شرفی، م.، و عباس­پور، ع. (1394). شناسایی قابلیت­های اشتغال پذیری دانش‌آموختگان دانشگاه­ها بر پایه نظریه داده بنیاد. نوآوری و ارزش‌آفرینی، 7 (1): 48-33.
شهبازی، م. و قربانی، ف. (1389). عوامل مؤثر بر گرایش دانشجویان دانشگاه­های تبریز به عضویت در تعاونی­های اشتغال­زا. تعاون و کشاورزی، 21 (4): 27-1.
عباسی، م. و قلی قورچیان، ن. (1388). شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه تعاونی­های دانش­آموختگان. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، 3 (2): 170-143.
علی­آبادی، و.، علی­بیگی، الف. و توکلی، ج. (1389). الزامات شکل­گیری تعاونی­های دانش­آموختگان کشاورزی. تعاون و کشاورزی، 21 (4): 70-55.
مقدس فریمانی، ش. (1396). انگیزه­های دانشجویان برای ورود به دوره­ی آموزش کاردانی علمی کاربردی کشاورزی. مدیریت پژوهش آموزش کشاورزی، 42، 119-105.
موحدی، ر. (1396). بازدارنده‏های اشتغال دانش‏آموختگان کشاورزی. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 41، 95-79.
Amado, D.; Del Villar, F.; Leo, F.M.; Sánchez-Oliva, D.; Sánchez-Miguel, P.A.; García-Calvo, T. (2014). Effect of multi-dimensional intervention programmer on the motivation of physical education studies. PLoS ONE, 9, e85275
Ang, J. B. (2015). Agricultural transition and the adoption of primitive technology. Economic Inquiry, 53, 1818–1838.
Aziz, Z. & Hossain, A. (2010). A comparison of cooperative learning and conventional teaching on students’ achievement in secondary mathematics. Social and Behavioral Sciences, 9, 53–62.
Birdsall, I. A. (2004). It seemed like a good idea at the time: The forces affecting implementation of strategies for an information technology project in the Department of Defense. Digital abstracts international, 65 (07): 2756.
Canabate, D., Serra, T., Bubnys, R. & Colomer, J. (2019). Pre-Service Teachers’ Reflections on Cooperative Learning: Instructional Approaches and Identity Construction. Sustainability, 11, 1-18.
Colomer,J.;Serra,L.;Cañabate,D.;Serra,T. (2018). Evaluating Knowledge and Assessment-Centered Reflective Based Learning Approaches. Sustainability, 10, 3122.
Conner, N. W., Roberts, T. G. and Harder, A. (2013). Competencies and experiences needed by entry level international agricultural development practitioners. Journal of international agricultural and extension education, 20(1): 19–32.
Fuertes-Camacho, M.T.; Graell-Martín, M.; Fuentes-Loss, M.; Balaguer-Fàbregas, M.C. (2019). Integrating sustainability into higher education curricula through the project method, a global learning strategy. Sustainability, 11, 767.
Herrmann, K. J. (2013). The impact of cooperative learning on student engagement: Results from an intervention. Active Learning in Higher Education, 14 (3): 175-187.
Hsu, C. C. and Sandford, B. (2007). The Delphi technique: making sense of consensus. Practical assessment, research and evaluation, 12 (10): 1-8.
López-Mondéjar, L. M. & Tomás Pastor, L. M. (2017). Development of socio-emotional skills through cooperative learning in a university environment. Social and Behavioral Sciences, 237, 432 – 437.
Luekitinan, W. (2018). The Impact of Cooperative Education: Considering Employability and Career Advancement of New Graduates. International Journal of Information and Education Technology, 8 (10): 725-729.
Paguio, R. and B. Jacklong. (2016). Teamwork from accounting graduates: What do employers really expect?” Accounting Research Journal, 29 (3): 348-366.
Serdà, B.; Alsina, Á. (2018). Knowledge-transfer and self-directed methodologies in university students’ learning. Reflective Pract, 19, 573–585.
Spindler, M. (2015). Science Integrating Learning Objectives: A Cooperative Learning Group Process. Journal of Agricultural Education, 56 (1): 203-220.
Tejedor, G.; Segalàs, J.; Barrón, A.; Fernández-Morilla, M.; Fuertes, M.T.; Ruiz-Morales, J.; Gutiérrez, I.; García-González, E.; Aramburuzabala, P.; Hernández, À. (2019). Didactic strategies to promote competencies in sustainability. Sustainability, 11, 2086.
Warner, L. A., Stubbs, E., Murphrey, T. P. and Huynh, P. (2016). Identification of the Competencies Needed to Apply Social Marketing to Extension Programming: Results of a Delphi Study. Journal of Agricultural Education, 57(2): 14-32.
Yoruk, A. (2016). Students’ Ideas on Cooperative Learning Method. Universal Journal of Educational Research, 4(5): 1231-1235.