موانع گسترش تعاونی‌های تولید کشاورزی محصولات زراعی راهبردی شهرستان شاهرود با تأکید بر سیاست‌های حمایتی دولت

تعاون و کشاورزی، سال نهم، شمارة 35، پاییز 1399

موانع گسترش ­­­­­تعاونی‌های تولید محصولات زراعی راهبردی شهرستان شاهرود با تأکید بر سیاست‌های حمایتی دولت

الهه آجودانی^[1]*، غلامرضا یاوری^[2]، محمد خالدی^[3]،  ابوالفضل محمودی^[4]،  افسانه نیکوکار^[5]

تاریخ دریافت: 13/12/1398           تاریخ پذیرش: 12/9/1399

چکیده

با توجه به وجود موانع گسترش تعاونی‏ها، یکی از راهکارهای افزایش سهم بخش تعاون در اقتصاد ایران، اعمال سیاست­های حمایتی به دست بخش دولتی است. این پژوهش نیز با هدف بررسی موانع توسعة تعاونی‌های تولید کشاورزی محصولات زراعی راهبردی (گندم، جو و ذرت) با تأکید بر سیاست‌های حمایتی در بخش کشاورزی شهرستان شاهرود انجام شد. جامعة آماری پژوهش را اعضای کلیة تعاونی‌های فعال تولید بخش کشاورزی شامل 23 شرکت تعاونی با 170 عضو در سطح شهرستان شاهرود تشکیل دادند که از میان آنها، با استفاده از روش نمونه­گیری تصادفی و فرمول کوکران، ۱۱۵ نفر برای مطالعه انتخاب شدند. پایایی و روایی پرسش­نامه با انجام محاسبة ضرایب KMO و آلفای کرونباخ (7/0α > ) و توسط پانل متخصصان تأیید شد. تجزیه­وتحلیل داده‌ها با نرم­افزار spss انجام گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که اعضای تعاونی‌های مورد مطالعه آگاهی مناسبی از موانع و مشکلات بخش کشاورزی در هیچ حوزه­ای ندارند و صرفاً سیاست حمایتی را در تزریق نقدینگی می‏بینند. همچنین موانع تعاونی‌های تولید بخش کشاورزی برپایة تحلیل عاملی (با تأکید بر سیاست‌های حمایتی)، در چارچوب عامل‌های سطح آگاهی و توانایی مدیریتی، ویژگی­های شخصیتی و روان‏شناختی، و سیاست­های حمایتی طبقه‌بندی شدند.

واژه‌های کلیدی: محصولات راهبردی، بخش دولتی، تعاونی، سیاست حمایتی

مقدمه

امروزه در دنیا، تعاونی‌ها سهم بسیار بزرگی در اقتصاد کشورهای توسعه­یافته و درحال‏توسعه دارند تاجایی­که ۲۰ درصد سهم اقتصاد بین­الملل در اختیار تعاونی‌هاست که این نشان­دهنده قدرت و امنیت تعاونی‌ها در عرصه جهانی است (MacDonald, 2011). شرکت‌های تعاونی اهرم مناسبی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی به شمار می‌روند که می‌توانند در ارتقای شرایط زندگی، کار و تولید، سطح درآمد و وضعیت اجتماعی جامعه مؤثر باشند. تجربه کشورهای توسعه­یافته نشان می‌دهد تعاونی‌ها بهترین سازمان‌هایی هستند که موفق شده­اند اسباب تجمیع نیروهای پراکنده و درعین‏حال، بااستعداد و باانگیزه را فراهم سازند؛ اما با وجود حمایت‌های گسترده، این بخش از اقتصاد نتوانسته است آن‏طورکه بایدوشاید به شکوفایی و بهره­وری برسد. بررسی‌های مقدماتی نشان می‌دهد تعداد قابل توجهی از تعاونی‌ها عمر کمی دارند و پس از دوره کوتاهی، ورشکسته و تعطیل می‌شوند؛ لذا به نظر می‌رسد کمبود منابع مالی تنها بخشی از مشکلات تعاونی‌هاست (شجاعی و همکاران، ۱۳۹۰). براساس قانون برنامه پنجم توسعه (1390-1394)، سهم بخش تعاون در اقتصاد ۲۵ درصد پیش‌بینی شده که تحقق نیافته و همواره رقمی پایین بوده است.

در بازار محصولات کشاورزی در ایران، مهم‏ترین مزیت تعاونی‌های بازاریابی می‌تواند نخست کاهش حاشیه بازاریابی و دوم افزایش سهم تولیدکنندگان از قیمت نهایی محصول باشد. مشکل اساسی بازار محصولات کشاورزی کشور این است که تفاوت قیمت بین مزرعه و خرده­فروشی بسیار زیاد است و قسمت مهمی از این تفاوت قیمت به جیب دلالان و میدان‏داران بازارهای کشاورزی می‌رود. در این شرایط، تعاونی­ها با هدف حذف واسطه­ها، می‌توانند بازاریابی و بازاررسانی محصول را برعهده گیرند و پس از فروش نهایی محصول در بازار خرده فروشی، مازاد ایجاد شده را به تولیدکنندگان برگردانند. واضح است که در این شرایط، رفاه و درآمد کشاورزان افزایش قابل توجهی می‌یابد؛ بنابراین، علاوه بر موارد ذکرشده، مزایای تعاونی‌های کشاورزی در ایران را می‌توان موارد زیر برشمرد:      ۱- افزایش سهم کشاورزان از قیمت نهایی محصولات؛ ۲- کاهش قیمت نهایی محصولات کشاورزی برای مصرف­کننده؛ ۳- افزایش اطلاعات کشاورزان در زمینه‌های مختلف بازار؛ 4- افزایش درآمد و رفاه کشاورزان؛ ۵- کاهش مداخله دلالان در بازار؛ 6- جذب مطلوب‏تر حمایت­های دولتی به نفع کشاورزان.

برپایه آمار، فاصله بسیار زیادی بین وضعیت کنونی و وضعیت مطلوب ­­­­­تعاونی‌های تولید کشاورزی (ازجمله تعاونی‌های شهرستان شاهرود) وجود دارد که نشان­دهنده کارکرد نامناسب تعاونی‌ها در حوزه‌های مختلف می‌باشد. براین­اساس و با توجه به اهمیت شرکت‏های تعاونی و عدم کاربردی و ریشه­ای بودن تحقیقات گذشته و ناکارآمدی آنها در پیشنهاد سیاست اجرایی کارآمد برای ایجاد پویایی در این بخش مهم اقتصاد، در این تحقیق سعی شد ابتدا علل وقوع ناکارآمدی و موانع گسترش تعاونی‌ها از دیدگاه خود افراد دخیل در پیکره تعاونی ها و انتظار آنها از سیاست حمایتی دولت بررسی شود، سپس راهکارهای عملی با حداقل بار اقتصادی ممکن برای کارآمد کردن سیاست حمایتی و کمک به اقتصاد منطقه پیشنهاد گردد.

پیشینة تحقیق

مطالعات متعددی در ایران و سایر کشورهای دنیا درزمینه موانع و مشکلات گسترش تعاونی‌های تولید محصولات کشاورزی صورت گرفته است که در ادامه، به نتایج برخی از آنها به اختصار اشاره شده است.

مطالعه معاونت امور نظام بهره‌برداری وزارت کشاورزی سابق (1372) ضعف مدیریت تعاونی‌ها را علت اصلی انحلال برخی از تعاونی‌ها می‌داند. ازکیا (۱۳۷۰) و کوپاهی (۱۳72) مدیریت را در بهره‌وری پایین شرکت‌های تعاونی مؤثر می‌دانند. وحیدزاده (۱۳۸4) معتقد است علل شکست اکثر تعاونی‌ها را می‌توان در سه مقوله ضعف مدیریت، فقدان نظم سازمانی و ضعف بنیه مالی ناشی از عدم حمایت جستجو نمود. لهسایی زاده (۱۳۷2) بی‏توجهی به نظام تعاون در اقتصاد کشور را مهم‏ترین آسیبی می‌داند که نهایتاً ممکن است این نظام بهره برداری را به سقوط بکشاند. معصومی (۱۳۶۷) بی‏سوادی، نوسان قیمت و عدم آگاهی از فلسفه تعاون را تهدیدی برای موفقیت تعاونی‌های تولید می‌داند. روحانی (۱۳۸۱) سودآور نبودن فعالیت‏های اقتصادی را بزرگ‏ترین چالش شرکت‌های تعاونی می‌داند. انوشیروانی (۱۳۷0) کوچکی قطعات، کمبود اعتبارات و حمایت­های دولت و شفاف نبودن وظایف را از مشکلات اساسی تعاونی‌های تولید می‌داند. جوانمردی (۱۳۸۳) تنگناها و مشکلات تعاونی‌های تولید را محدودیت درآمد و بی تجربگی مدیران ذکر کرد. شجاعی و همکاران (۱۳۹۰) موانع و مشکلات موجود در تعاونی­ها را به دو دسته مشکلات درون و برون‏سازمانی تقسیم بندی کردند. بذر افشان و شاهی (۱۳۸۹) نشان دادند مهم‏ترین آسیب‌هایی که تعاونی‌های تولید را تهدید می‌کند عبارت­اند از: آگاهی محدود اعضا از اصول و فلسفه شکل گیری تعاونی های تولیدی، گرایش تعاونی‌ها به ارائه خدمات، ضعف آموزش اعضای تعاونی، محدودیت سرمایه، پراکندگی دهات و کاهش جمعیت، گرایش تعاونی‌ها به دولت، اعتماد محدود یا عدم اعتماد اعضا به تعاونی، و عدم همکاری و قبول مسئولیت توسط اعضا. کوهی (۱۳۸۶) مهم‌ترین موانع اجتماعی و اقتصادی بر سر راه توسعه کمی و کیفی تعاونی‌ها را فقدان ضوابط منطقی حاکم بر شرکت‌های تعاونی، کمبود نیروی انسانی متخصص، فقدان آموزش حرفه‌ای و فنی، مدیریت ناصحیح، عدم‌ وجود سیاست­های حمایتی کارآمد منابع رسمی و ناتوانی در بازاریابی مناسب می داند. میرباقری (1394) کمبود شاخص توسعه انسانی را مهم‌ترین عامل در عدم موفقیت تعاونی‌ها دانست.

آسیب‌ها و موانع توسعه تعاونی‌های تولید در کشورهای دیگر نیز بررسی شده است. به نظر می‌رسد به دلیل توجه به عوامل پیرامونی در تشکیل تعاونی‌ها و نیز اعمال مدیریت کارآمد بر نظام‌های کشاورزی، این نظام بهره‌برداری در کشورهای توسعه‌یافته کمتر با مشکلات سازمانی و مدیریتی روبه­روست. در ادامه، نتایج برخی از مطالعات خارجی به اختصار ذکر شده ­است.

مولایم (Mülayim, 2003) در مطالعه‌ای پیرامون مشکلات تعاونی‌های تولید در کشور ترکیه، ضعف آموزش و تحقیقات را مهم‌ترین چالش و محدویت سرمایه را از دیگر آسیب‏ها و مشکلات بخش تعاون می‌داند. مرکز مدیریت و سازمان‌دهی اجتماعی دانشگاه سیدنی (UWCC, 2006) مهم‌ترین چالش‌های تعاونی‌ها را در سراسر جهان عدم دسترسی به دانش روز مدیران این تعاونی‌ها می‌داند. ژانگ و همکاران (Zhang et al., 2019) در چین و پدروشکی و همکاران (Podhrázská et al., 2015) در جمهوری چک طرح ادغام زمین و سایر سیاست­های حمایتی را در توسعه تعاونی­ها مؤثر تشخیص دادند.

روش‌شناسی تحقیق

این پژوهش ازنظر ماهیت، از نوع تحقیقات کمی و به لحاظ هدف، از نوع تحقیقات کاربردی و ازنظر نحوه گردآوری داده‌ها، جزء تحقیقات توصیفی - همبستگی بود. جامعه آماری را اعضای کلیه تعاونی‌های فعال تولید بخش کشاورزی شامل 23 شرکت تعاونی در سطح شهرستان شاهرود تشکیل دادند که با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی و فرمول کوکران، از بین 170 عضو اصلی شرکت‌ها، ۱۱۵ نفر برای مطالعه انتخاب شدند

ابزار اصلی برای جمع‌آوری داده‌ها پرسش‌نامه محقق‏ساخته بود. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با نرم‌افزار SPSS22 انجام گرفت. پرسش‌نامه از بخش­های متعددی شامل ویژگی‌های فردی افراد مورد مطالعه، گویه­های مربوط به سنجش آگاهی و توانایی مدیریتی این افراد نسبت به مشکلات و موانع توسعه تعاونی‌ها، گویه­های مربوط به ویژگی‌های شخصیتی و روان‌شناختی افراد مورد مطالعه، و گویه­های مربوط به سیاست­های حمایتی در رفع مشکلات و موانع توسعه تعاونی­ها تشکیل شده است.

 جهت تعیین روایی پرسش‌نامه از پانل متخصصان، شامل استادان گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران، استفاده شد و بر اساس نظرات و پیشنهاد‌های آنان اصلاحات لازم در پرسش‌نامه انجام گرفت. به‌منظور برآورد پایایی پرسش‌نامه از آزمون ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید که برای قسمت آگاهی و توانایی مدیریتی 78/0، برای قسمت ویژگی‌های شخصیتی و روان‌شناختی 85/0 و برای قسمت سیاست­های حمایتی 74/0 به دست آمد. با توجه به اینکه ضریب آلفای هر یک از قسمت‌های پرسش‌نامه بالاتر از 70/0 می‏باشد، پرسش‌نامه از پایایی مناسبی برخوردار است. به‌ منظور گروه‌بندی سطوح آگاهی و توانایی مدیریتی و ویژگی­های شخصیتی و روان‌شناختی اعضای تعاونی‌های مورد مطالعه نسبت به مشکلات تعاونی‌ها و سیاست­های حمایتی مطلوب از نظر آنها از تفاوت انحراف معیار از میانگین(ISDM) به‌صورت زیر استفاده شد (2007 ,.Gangadharappa et al):

12Not​​ acceptable:​​​X
12Almost​​ acceptable:​​​?¼-12?ƒ<X
12​Acceptable:​​​X>?¼+12">

که در رابطه فوق µ میانگین و s انحراف معیار استاندارد است.

در این پژوهش، در بخش آمار توصیفی از آماره‌هایی مانند فراوانی، درصد و غیره و در بخش آمار استنباطی از آزمون تحلیل عاملی استفاده گردید.

نتایج و بحث

متوسط سن افراد مورد مطالعه ۳۷ سال و جوان‌ترین آنها ۲۳ساله و مسن‌ترین آنان ۵۸ساله بوده است. از مجموع 115 نفر از اعضای نمونه، ۱۹ نفر ( 25/16درصد) زن و 96 نفر (47/83 درصد( مرد بودند.

ویژگی‌های آگاهی و توانایی مدیریتی اعضای تعاونی‌های مورد مطالعه

به‌منظور گروه‌بندی آگاهی و توانایی مدیریتی افراد مورد مطالعه نسبت به مشکلات تعاونی‌ها، همان‌طور که در روش تحقیق بیان شد، از معیار ISDM استفاده شد. نتایج این بخش در جدول ۱ آمده است.

جدول 1. گروه‌بندی آگاهی و توانایی مدیریتی افراد مورد مطالعه نسبت به مشکلات تعاونی‌های بخش کشاورزی

مأخذ: یافته‌های تحقیق

بر اساس یافته‌های جدول 1 مشاهده می‌شود که اکثر افراد موردمطالعه دانش و مدیریت مطلوبی نسبت به مشکلات تعاونی‌ها و توسعه پایدار ندارند، چراکه این عامل برای 79 نفر (68 درصد) از آنان در سطح متوسط و پایین است. برای تحلیل نقش میزان آگاهی و توانایی مدیریتی در تعاونی‌های تولید کشاورزی در مرتفع ساختن مشکلات در بخش کشاورزی از روش تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. جهت تعیین مناسب بودن داده‌ها برای تحلیل عاملی از ضریب KMO و آزمون بارتلت استفاده گردید. مقدار KMO برابر862/0 و مقدار آزمون بارتلت برابر241/6859 به دست آمد که معنی‌دار است و لذا داده‌ها برای تحلیل عاملی مناسب هستند. بر اساس نتایج نتایج جدول 2، در این تحلیل، 5 عامل با مقادیر ویژه بالاتر از 1 استخراج شدند که 49/94 درصد از واریانس کل عامل‌ها را تبیین کردند و 51/5 درصد باقی‌مانده مربوط به عواملی بود که در تحلیل شناسایی نشدند. دراین­باره، عامل اول با مقدار ویژه 98/5 بیشترین سهم را در تبیین واریانس کل عامل‌ها داشت. باید دقت کرد که عامل اول به دلیل نزدیکی نظرات و پیشنهاد افراد خبره، ترکیب دو عامل مهارت و تخصص و تحصیلات انتخاب شد.

جدول 2. عامل‌های استخراج‌شده مربوط به آگاهی و توانایی مدیریتی افراد مورد مطالعه و سهم هر یک از آنها

مأخذ: یافته‌های تحقیق

ویژگی‌های شخصیتی و روان‌شناختی اعضای تعاونی‌های مورد مطالعه

به‌منظور گروه‌بندی ویژگی‌های شخصیتی و روان‌شناختی افراد موردمطالعه نسبت به مشکلات تعاونی‌ها، همان‌طور که در روش تحقیق بیان شد، از معیار ISDM استفاده گردید. نتایج این بخش در جدول 3 آمده است.

جدول 3. گروه‌بندی ویژگی­های شخصیتی و روان‌شناختی افراد مورد مطالعه نسبت به مشکلات تعاونی‌های بخش کشاورزی

مأخذ: یافته‌های تحقیق

بر اساس یافته‌های ارائه‌شده در جدول 3 مشاهده می‌شود که اکثر افراد موردمطالعه ازنظر ویژگی­های شخصیتی و روان‌شناختی وضعیت مطلوبی نسبت به مشکلات تعاونی‌های بخش کشاورزی ندارند، چراکه این ویژگی­ها برای 72 نفر ( 6/62 درصد) از آنان در سطح متوسط و پایین است.

جهت تعیین مناسب بودن داده‌ها برای تحلیل عاملی از ضریب KMO و آزمون بارتلت استفاده شد. مقدار KMO برابر 848/0 و مقدار آزمون بارتلت برابر134/5689 به دست آمد که در سطح یک درصد معنی‌دار بوده و درنتیجه مشخص شد که داده‌ها برای تحلیل عاملی مناسب هستند. نتایج این قسمت در جدول 4 آورده شده است. چنان­که ملاحظه می شود، 3 عامل با مقادیر ویژه بالاتر از 1 استخراج شدند که 53/86 درصد از واریانس کل عامل‌ها را تبیین کردند و 47/13 درصد باقی‌مانده مربوط به عواملی بود که در تحلیل شناسایی نشدند. با توجه به مقدار ویژه در جدول 4، عامل اول با مقدار ویژه 25/5 بیشترین سهم را در تبیین واریانس کل عامل‌ها دارد. تنها عامل حذف شده در این قسمت ریسک پذیری بالا بوده که به زعم تمامی افراد تأثیری در حل مشکلات از منظر سیاست‏های حمایتی نداشته است.

  جدول 4. عامل‌های استخراج‌شده مربوط به ویژگی­های شخصیتی و  روان‌شناختی افراد مورد مطالعه و سهم هر یک از آنها

  مأخذ: یافته‌های تحقیق

بررسی سیاست­های حمایتی از دید اعضای تعاونی‌های مورد مطالعه

به‌منظور گروه‌بندی سیاست­های حمایتی مطلوب در رفع مشکلات و موانع توسعه تعاونی­ها، از معیار ISDM استفاده شد. نتایج در جدول 5 آمده است. مشاهده می‌شود که اکثر افراد مورد مطالعه دو سیاست حمایتی وام کم ‌بهره(تأمین مالی) و حمایت از طرح را جهت کمک به وضع موجود به مسئولین پیشنهاد دادند تا گامی در جهت رفع مشکلات تعاونی‌های بخش کشاورزی باشد.

جدول 5. گروه‌بندی سیاست­های حمایتی مطلوب از دیدگاه افراد مورد مطالعه

مأخذ: یافته‌های تحقیق

در تحلیل نقش سیاست­های حمایتی در تعاونی‌های تولید کشاورزی و مناسب بودن داده‌ها برای تحلیل عاملی مشابه موارد قبل عمل شد. مقدار KMO برابر 824/0 و مقدار آزمون بارتلت برابر 521/5387 به دست آمد که معنی‌دار بوده و مشخص شد داده‌ها برای تحلیل عاملی مناسب هستند. نتایج تحلیل عاملی سیاست­های حمایتی در جدول 6 آورده شده است. ملاحظه می­شود که مقادیر ویژه همه 6 عامل بالاتر از 1 بوده و آنها 89/90 درصد از واریانس کل عامل‌ها را تبیین کردند و 11/9 درصد باقی‌مانده مربوط به عواملی بود که در تحلیل شناسایی نشدند. با توجه به جدول 6، عامل اول با مقدار ویژه 14/5 بیشترین سهم را در تبیین واریانس کل عامل‌ها دارد.

جدول 6. عامل‌های استخراج‌شده مربوط به سیاست­های حمایتی و سهم هر یک از آنها

مأخذ: یافته‌های تحقیق

رتبه‌بندی گویه‌های عوامل مؤثر بر موانع و مشکلات گسترش تعاونی­ها

به‌منظور جداسازی عامل‌ها، از چرخش عاملی واریماکس استفاده ‌شد که بار عاملی هر متغیر پس از چرخش عاملی در جدول 7 آمده است. همان‌طور که پیش ‌از این گفته شد، در پژوهش حاضر از سه عامل استفاده شد که پس از بررسی گویه‌های مربوط به هر عامل و بار عاملی آنها، به ترتیب نام‌گذاری شدند. عامل آگاهی و توانایی مدیریتی دارای 5 گویه، عامل ویژگی­های شخصیتی و روان‌شناختی دارای 4 گویه (سه گویه مؤثر) و عامل سیاست­های حمایتی دارای 6 گویه می‌باشند.

جدول 7. نتایج تحلیل نقش گویه‌های عوامل مؤثر بر مشکلات تعاونی‌های بخش کشاورزی

    مأخذ: یافته‌های تحقیق

نتیجه‌گیری و پیشنهادها

پژوهش حاضر باهدف بررسی موانع و مشکلات گسترش تعاونی‌های تولید کشاورزی محصولات زراعی راهبردی با تأکید بر سیاست­های حمایتی در شهرستان شاهرود انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که اعضای تعاونی‌های مورد مطالعه آگاهی و توانایی مدیریتی مناسبی در مورد این موانع و مشکلات نداشته‌اند و صرفاً سیاست حمایتی را در تزریق نقدینگی می‌بینند. نتایج این قسمت از مطالعه با یافته‌های مطالعه بنین و همکاران ( 2010,Benin et al.)، مودی و چرو (Modi & Cheru, 2013) و شمس الدینی (۱۳۸۸) مطابقت دارد.

بر پایه تحلیل عاملی، موانع و مشکلات تعاونی‌های بخش کشاورزی در عامل‌های آگاهی و توانایی مدیریتی، ویژگی­های شخصیتی و روان‌شناختی و سیاست‌های حمایتی طبقه‌بندی شدند. یافته‌های مطالعه هاگبلاد و هازل 2010)  Haggblade & Hazell)، دفتر تحقیقات و پژوهش وزارت تعاون (۱۳۸1) و مقصودی (۱۳۸۴) از این یافته حمایت می‌کنند.

با توجه به نتایج تحقیق، پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود:

- باآنکه اکثر اعضای تعاونی تأمین مالی را مهم‌ترین سیاست حمایتی دولت عنوان کردند، اما تجربه نشان داده است تزریق وام کم‌بهره بدون مدیریت علمی و کاربردی در تعاونی معمولاً کارایی ندارد و صرفاً به هدر رفت منابع مالی می‌انجامد؛ لذا ابتدا لازم است ضعف­های مدیریتی برطرف شود.

- با توجه به دانش و آگاهی پایین اکثر افراد مورد مطالعه درزمینه ساختار مدیریت تعاونی‌ها و مشکلات موجود، استفاده از منابع نرم‌افزاری و آموزشی می‌تواند در راستای سیاست‌های حمایتی با برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های ضمن خدمت برای ارتقای دانش مدیریتی بسیار مفید باشد. همراه با آموزش‌های لازم، استفاده از ظرفیت‌های منطقه و بومی بستر فرهنگی لازم برای اجرای موفق سیاست­های حمایتی را فراهم می­کند.

- به دلیل آنکه یکی از مهم‌ترین نقش‌های تعاونی‌ها بهبود و اصلاح نظام‌های بهره‌برداری است، با استفاده از ظرفیت آموزشی و کاربست فرهنگ مدیریت در بافت بومی منطقه می‌توان ضمن ترکیب پتانسیل‌های مختلف، حمایت‌های مناسب علمی و آموزشی از کشاورزان انجام داد و یک حرکت عمومی تدریجی از کشاورزی سنتی به کشاورزی مدرن را بنیان نهاد.

- درصورتی‌که یکجاکشتی به‌صورت مناسب و با مدیریت لازم در بافت منطقه انجام شود، با تجمیع منابع مالی کشاورزان و استفاده از امکانات آنان به‌صورت توأم می‌توان بر مشکل تأمین مالی غلبه کرد و تعاونی­ها را به‌صورت خوداتکا مدیریت نمود.

- با استفاده از امکانات جغرافیایی و آمایش سرزمین و استفاده صحیح از توان محیطی و پتانسیل‌های کاری و تجربی کشاورزان، ضمن بالا بردن بازده کشت، می توان مدیریت هزینه و درآمد را به کشاورزان آموخت.

- مشاوره‌های مناسب در اقتصادی­سازی طرح‌ها و آموزش لازم برای برآورد صحیح اقتصادی هنگام اجرای طرح‌های جدید و آموزش فناوری‌های نوین و عواملی ازاین‌دست را می توان آموزش‌های بالادستی از طرف مدیران عالی تعاون به حساب آورد و به کار بست.

منابع

ازکیا، م. (1370). جامعه‌شناسی توسعه و توسعه‌نیافتگی روستایی ایران. تهران: انتشارات اطلاعات.

انوشیروانی، ا. (1370). بررسی مسائل و مشکلات یکپارچگی اراضی کشاورزی و تشکیل گروه‌های زراعی در شرکت‌های تعاونی تولید روستایی. وزارت کشاورزی. مرکز تحقیقات روستایی و اقتصاد کشاورزی.

بذرافشان، ج. و شاهی، ح. (۱۳۸۹). آسیب‌شناسی تعاونی‌های تولید روستایی در ایران. مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافی­دانان جهان اسلام، ۲۵ تا ۱۷ فروردین، تهران.

جوانمردی، ح. (1383). توانمندی‌ها و تنگناهای شرکت‌های تعاونی‌های تولید روستایی. دوهفته‌نامه برزگر، شماره 911.

دفتر تحقیقات و پژوهش وزارت تعاون (1381). طرح پژوهشی بررسی مسائل و مشکلات تعاونی‌های کشاورزی. تعاون، دوره جدید، اسفند 1381، شماره 138.

روحانی، س. (1381). محاسبه اندازه مطلوب مساحت مزرعه در شرکت‌های تعاونی تولید روستایی استان همدان. مجله دانش کشاورزی، 12(2)، 97-107.

شجاعی، م.، فروزان، ب. و شرف دین، ف. (۱۳۹۰). تعاونی‌ها و موانع و مشکلات پیش روی. کنفرانس ملی کارآفرینی، تعاون، جهاد اقتصادی، نائین، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نائین.

شمس‌الدینی، ع. (1388). نقش شرکت‌های تعاونی در توسعه پایدار شهرستان ممسنی. فصلنامه تعاون و کشاورزی، 20 (204-205)، 89-103.

کوپاهی، م. (1372). اقتصاد کشاورزی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

کوهی، ک. (۱۳۸۶). آسیب‌شناسی توسعه تعاونی‌ها در سطح استان آذربایجان شرقی. تعاون، دوره جدید، شماره ۱۸۷ و ۱۸۸، ۱۰۸-۹۹.

لهسایی زاده، ع. (1372). جامعه‌شناسی کشاورزی. تهران: انتشارات اطلاعات.

معاونت امور نظام بهره‌برداری وزارت کشاورزی (1372). نگاهی کلی به مسائل نظام‌های بهره‌برداری کشاورزی در چند کشور نمونه. تهران: انتشارات صندوق مطالعاتی نظام‌های بهره‌برداری ایران.

معصومی، ع. (1367). بررسی اثرات اجتماعی، اقتصادی تعاونی‌های تولید روستایی. سازمان کشاورزی استان فارس.

مقصودی، ط. (1384). بررسی وضعیت پایداری کشت سیب‌زمینی در شهرستان فریدونشهر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته توسعه روستایی. دانشکده کشاورزی. دانشگاه تهران.

میرباقری، آ. (۱۳۹۴). بررسی پتانسیل‌های شکل‌گیری تعاونی زنان روستایی در منطقه چهل چشمه شهرستان دیواندره استان کردستان. سومین همایش ملی انجمن‌های علمی دانشجویی رشته‌های کشاورزی و منابع طبیعی. کرج: پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران.

وحیدزاده، ع. (۱۳۸۴). آسیب‌شناسی مدیریت در شرکت‌های تعاونی تولید. ماهنامه تعاون، فروردین ۱۳۸۴.

Benin, S., Kennedy, A., Lambert, M., & McBride, L. (2010). Monitoring African agricultural development processes and performance: A comparative analysis. ReSAKSS. Annual Trends and Outlook Report, 2-36.

Gangadharappa, N.R., Acker, D.G., Chengappa, P.G., Ganesamoorthi, S., Kumar, S., Sajeev, M.V., & Shen, D. (2007). Social capital and ability to change among Indian farmers. In International conference on 21th century challenges to sustainable agri-food systems.

Haggblade, S., & Hazell, P.B. (2010). Successes in African agriculture: Lessons for the future. Intl Food Policy Res Inst.

MacDonald, J.M. (2011). Agricultural contracting update: Contracts in 2008. DIANE Publishing.

Modi, R., & Cheru, F. (Eds.) (2013). Agricultural development and food security in Africa: The impact of Chinese, Indian and Brazilian Investments. Zed Books Ltd..

Mülayim, Z.G. (2003). Cooperative. Ankara: Yetkin Yayınları. 125-128.

Podhrázská, J., Vaishar, A., Toman, F., Knotek, J., Ševelová, M., Stonawská, K., & Karásek, P. (2015). Evaluation of land consolidation process by rural stakeholders. European Countryside, 7(3), 144-155.

UWCC (2006). Farmer's cooperative and the city of Keota, Iowa: A case study. University of Wisconsin. Center for cooperative. Available at: http://www.uwcc.wisc.edu/info/fra/keota.html.

Zhang, X., de Vries, W.T., Li, G., Ye, Y., Zheng, H., & Wang, M. (2019). A behavioral analysis of farmers during land reallocation processes of land consolidation in China: Insights from Guangxi and Shandong provinces. Land Use Policy, 89, 104-230.

Development Problems of Strategic Cooperatives Agricultural Companies with Emphasis on Government Supportive Policies

(Case study: Shahrood County)

E. Ajudani^[6]*, A. Yavari^[7], M. Khaledi^[8], A. Mahmudi^[9], A. Nikukar^[10]

Received: 03 Mar, 2020              Accepted: 02 Dec, 2020

Abstract

Given the limitations in cooperative companies, one of the ways to increase the share of the cooperative sector in the Iranian economy is to implement supportive policies by the government. The aim of this study was to investigate the problems in development cooperatives of agricultural production of strategic crops (wheat, barley and corn) with emphasis on supportive policies in the agricultural sector of Shahrood. The statistical population includes all active cooperatives producing agricultural sector, including 23 cooperatives in Shahrood city, which using random sampling and Cochran's formula out of 170 main members of companies 115 of them were selected. The reliability and validity of the research instruments were confirmed by calculating the coefficients of KMO and Cronbach's alpha (α> 0.7). Data analysis was performed with spss software. The results showed that the members of the studied cooperatives are not well aware of problems belong the agricultural sector in any area and only imagine the protectionist policy in injecting liquidity. Finally, the problems of agricultural production cooperatives were classified based on analysis, with emphasis on protection policies, in the framework of knowledge and management factors, personality and psychological, policy and support.

Keywords: Strategic Products, Public Sector, Cooperative, Supportive Policy