بررسی توان اکولوژیک مناطق روستایی حوضه آبخیز قیماس‏خان برای کاربری‏ی‌های کشاورزی و مرتع‏داری با استفاده از فرایند تحلیل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه پیام نور، تهران

2 استادیار گروه منابع طبیعی دانشگاه پیام نور

3 کارشناس پژوهشی وزارت جهاد کشاورزی

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی توان اکولوژیک حوضة آبخیز قیماس‏خان شهرستان بناب برای کاربری‏های کشاورزی و مرتع‏داری بر اساس نظر کارشناسان شرکت تعاونی روستایی جهت دستیابی به توسعة پایدار بود. به‏این‏منظور، از متغیرهای شیب، ارتفاع، کاربری اراضی، سنگ بستر، بافت خاک، فرسایش خاک، گروه‏های هیدرولوژیکی خاک، عمق خاک، زهکشی، شوری، حاصلخیزی، بارش، دما، تراکم پوشش گیاهی و نوع پوشش گیاهی استفاده شد، سپس به‏منظور تعیین وزن و درجة اهمیت معیارها، پرسش‏نامه‏هایی تهیه و میان کارشناسان کشاورزی و منابع طبیعی شرکت تعاونی روستایی حوضة آبخیز موردمطالعه توزیع شد. درنهایت، با استفاده از مدل AHP (فرایند تحلیل سلسله‏مراتبی) و نرم‏افزارهای Expert Choice  و ArcGIS، به ارزیابی توان منطقه برای کاربری‏های کشاورزی و مرتع‏داری  پرداخته شد. براساس نتایج به‌دست‏آمده، مساحت طبقات مختلف عبارت‏اند از: طبقة مرتعداری ضعیف 611 هکتار (5/14 درصد)، طبقة مرتعداری متوسط530 هکتار (5/12 درصد)، طبقة مرتعداری خوب 399 هکتار (5/9 درصد)، طبقة کشاورزی ضعیف 5/908 هکتار (5/21 درصد)، طبقة کشاورزی متوسط 6/569 هکتار(5/13 درصد)، طبقة کشاورزی خوب 7/826 هکتار (6/19 درصد) و طبقة کشاورزی بسیار خوب 369 هکتار (7/8 درصد)؛ بنابراین، بیشتر قسمت‏های منطقه برای کشاورزی و مرتع‏داری  از توان خوبی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ecological Capability Investigation for Agricultural and Rangeland Management Using AHP and GIS (Case Study: Gheymaskhan, East Azerbaijan Province)

نویسندگان [English]

  • Leila Ghahremani 1
  • Marzieh Alikhah-Asl 2
  • MOHAMMAD DOSHVARPASAND 3
1 M.Sc. student in Natural Resources and Environment. Payame Noor University. tehran
2 Assistant professor, Natural resources department, Payame Noor University
3 APERDERI
چکیده [English]

Qeymas Khan Catchment is one of the most important catchments in East Azarbaijan province is agricultural and rangeland management which has long been used for subsistence residents of this area. The aim of this study is to evaluate ecological potential of Qeymas Khan Catchment for agricultural and rangeland management users and comparing it with the current land users to achieve sustainable development. For this purpose, the parameters used such as slope, elevation, land user, bedrock, soil texture, soil erosion, soil hydrological groups, soil depth, drainage, salinity, fertility, rainfall, temperature, vegetation density and vegetation type. Finally, it was studied to evaluate potential of area for agricultural and rangeland management users by using of AHP model (Analytic Hierarchy Process) and Expert Choice and ArcGIS softwares. Results of this research showed that the area of poor rangelands is 611 ha (14.5%), moderate rangelands 530 ha (12.5%), good rangelands 399 ha (9.5%), poor agricultural land 908.5 ha (21.5%), moderate agricultural land 569.6 (13.5%), good agricultural land 826.8 ha (19.6%) and very good agricultural land 369 ha (8.7%). Therefore this area has good potential for agricultural and rangeland management. The compare of ecological potential map and current land user showed that current land use of this studied area matches with the ecological potential of studied area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ecological potential
  • GIS
  • AHP
  • agriculture and range management
  • Qeymas Khan

مراجع

انصاری، ن.، اخلاقی شال، س.ج. و قاسمی، م.ح. (1387). عوامل اجتماعی- اقتصادی مؤثر در تخریب منابع طبیعی کشور و سهم آنها در تخریب. تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 15(4)، 508 – 524.
توکل، م.س. (1376). ضرورت ارزیابی توان زیست محیطی سرزمین در طرحهای توسعه کالبدی نمونه موردی: پروژه مکانیابی و طراحی مجموعه پژوهشی - آموزشی جنگل تحقیقاتی. مجلهمحیط شناسی،  18 (18)، 74-61.
خلیفه، م.، علی خواه اصل، م. و رضوانی، م. (1397). ارزیابی قابلیت اراضی برای توسعه کشاورزی و مرتع‏داری  با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: حوضه آبخیز گزدراز - لاور ساحلی استان بوشهر). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی،  33 (1)، 123-109.
صفری شالی، ر. (1380). نقش تعاونی‏‏های تولید روستایی در توسعه پایدار بخش کشاورزی. ماهنامه علوم سیاسی، شماره 167 و 168، 112-219. بازیابی شده از: http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/
علی خواه اصل، م.، ناصری، د. و دشوارپسند، م. (1397). تعیین قابلیت اراضی برای توسعه کشاورزی و مرتع‌داری مناطق روستایی حوضه آبخیز ساری قمیش استان اردبیل. روستا و توسعه، 21 (4)، 89-111.
قدسی پور، ح.(1392). فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP). تهران: انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
کرمی، ا.، حسینی نصر، س.م.، جلیلوند، ح. و میریعقوب زاده، م. (1394). تعیین توان حوزه آبخیز بابلرود برای کاربریهای مختلف با استفاده از فنون تصمیم‌گیری چندمعیاره AHP. پژوهشنامهمدیریتحوزهآبخیز، 6 (11)، 38-48.
محمدپور، آ.، ولی پور، و.، مباشرمقدم، ا. و فتائی، پ. (1395). ارزیابیتواناکولوژیکیبرایتوسعهکاربری‌هایکشاورزی و مرتعداریبااستفادهازسامانهاطلاعاتجغرافیایی (GIS). دومین کنفرانس بین‌المللی ایده‌های نوین در کشاورزی، محیط زیست و گردشگری، اردبیل، مؤسسه حامیان زیست اندیش محیط آرمانی.
مطیعی لنگرودی، س.ح.، نصیری، ح.، عزیزی، ع. و مصطفایی، ا. (1391). مدل سازی توان اکولوژیک سرزمین از منظر کاربری‏‏های کشاورزی و مرتع داری با استفاده از روش Fuzzy AHP در محیط GIS (مطالعه موردی شهرستان مرودشت).آمایش سرزمین، 4 (6)، 124-101.
مهندسین مشاور پارس پیاب (1389). گزارش اقتصادی و اجتماعی حوضه آبخیز قیماس خان، اداره کل منابع طبیعی (آبخیزداری) آذربایجان شرقی.
مهندسین مشاور پارس پیاب (1389). گزارش فیزیوگرافی حوضه آبخیز قیماس خان، اداره کل منابع طبیعی (آبخیزداری) آذربایجان شرقی.
مینایی، م. (1388)، پیاده سازی مدل آمایشی کشاورزی با استفاده از منطق فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی. پایان‏نامه کارشناسی ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه تهران.
نوروزی آوارگانی، ا.،  نوری، س.ه. و کیانی سلمی، ص. (1389). ارزیابی توان‏‏های محیطی برای توسعه کشاورزی (مطالعه موردی: ناحیه چغاخور، شهرستان بروجن). پژوهش‏‏های روستایی،  2 (26)، 91 - 116.
نوری، س.ه.، صیدایی، س.ا. ، کیانی، ص.، سلطانی، ز. و نوروزی آورگانی، ا. (1389). ارزیابی توان اکولوژیک محیط برای تعیین مناطق مستعد کشاورزی با استفاده از GIS (بخش مرکزی شهرستان کیار). مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 37، 33-46.
یونسی فضل، ف.، فرخی فرخانی، ا. و رضوانی، م. (1393).ارزیابی توان اکولوژیک از منظر کاربری‏‏های کشاورزی و مرتع‏داری  با روش   AHP  در محیط  GISمطالعه موردی: حوزه آبخیز خلیل کرد استان همدان. مجموعه مقالات اولین همایش ملی بهداشت محیط، سلامت و محیط زیست پایدار.
Hossein, S., & Das, N. (2010). GIS based multi criteria evaluation to land suitability modeling for giant prown (macrobrachium rosenbergii) farming companigongs upazila of Bangladesh. Computers and Electronics in Agriculture, 70, 172-186.
Akinchi, H., Ozalp, A., & Turgut, B.  (2013). Agricultur land suitability analysis using GIS and AHP technique. Computers and Electronics in Agriculture, 97, 71-82.
Ayalew, G. (2015). A geographic information system based physical land suitability evaluation to groundnut and sweet potato in east Amhara, Highlands of Ethiopia. Journal of Biology. Agriculture and Healthcare, 5 (1), 33-38.
Borda-Rodriguez, A., & Vicari, S. (2014). Rural co-operative resilience: the case of Malawi. Journal of Cooperative Organization and Management,2(1),1-11.
Eid, M., & Martínez-Carrasco Pleite, F. (2014). The international year of cooperatives and the 2020 vision. Eurices Working Papers, 14(71),1-20.
FAO (1999). Pluralism and sustainable forestry and rural development .Rome: Food and AgricultureOrganization of The United Nation (FAO).
Grigsen, H., Faliot, P., Brooks, K. (2009). Integrated watershed management (water and land to the people). Parvaresh Translation. 1nd Edition, Publications University of Hormozgan, 52 pp.
ILO (International Labour Organization) (2014). Cooperatives and the sustainable development goals. A contribution to the post-2015development debate. A Policy Brief. Cooperatives Unit EnterprisesDepartment 4 route des Morillons.
IYC (2012). Agricultural cooperatives: paving the way for food security and rural development. International Year of Cooperatives. Retrieved from http://www.iyc.org/images/empent/static/coop/pdf/english.pdf.
Reshmidevi, T.V.,  Eldho, T.I. & Jana, R. (2009). A GIS-integrated fuzzy rule-based inference system for land suitability evaluation in agricultural watersheds. Agricultural Systems, 101, 101- 109.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار