ارزیابی عملکرد اقتصادی و اجتماعی تعاونی‏های آب‏بران حوزة پایاب سد دوستی شهرستان سرخس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‏ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور فریمان

2 دانش آموختة کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‎ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور فریمان

3 دانش آموختة کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‎ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور فریمان نویسندة مسئول

چکیده

این پژوهش به شیوةتحلیلی- مقایسه‌ای و با رویکردی کاریردی صورت گرفته و هدف آن ارزیابی عملکرد اقتصادی و اجتماعی تعاونی‎های آب بران در روستاهای حوزة پایاب سد دوستی شهرستان سرخس بوده است. نتایج مورد تأیید آماره‏های توصیفی و تحلیلی تحقیق نشان ‏داد که تعاونی‎ها در بعد اقتصادی زمینة افزایش تولیدات کشاورزی از طریق استفادة بهینه از منابع آب تنظیم شده سد دوستی، ایجاد رقابت در تولید، افزایش درآمد کشاورزان، و توزیع و فروش بهتر محصولات تولیدی را فراهم آورده‏اند. در بعد اجتماعی، عملکرد تعاونی‎ها سبب ‏افزایش امنیت ‎اجتماعی، کاهش‏ نزاع‏ها و درگیری‏های محلی، کاهش پرونده‏های محاکم انتظامی و قضایی و افزایش روحیة کار جمعی در میان بهره‏برداران شده است. به رغم این موفقیت‎ها، نتایج دیگر تحقیق نشان داد که تعاونی‎ها در زمینة آموزش و ترویج فرهنگ تعاونی میان اعضا و همچنین استفاده از ظرفیت‎های قانونی برای تقویت زیرساختارهای اقتصادی و اجتماعی ناموفق بوده‏اند.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of Economic and Social Performance of Water Users Cooperatives in the Downstream of Doosti Dam in Sarakhs Township

نویسندگان [English]

  • Ali Asghar Kadivar 1
  • Mehdi Bakhshi 2
  • Hasan salehei salamy 3
1 . Assistant Professor, Department of Geography and Rural Planning, Payame Noor University, Fareemon, Iran
2 . Former Master Student, Department of Geography and Rural Planning, Payame Noor University, Fareemon, Iran
3 . Former Master Student, Department of Geography and Rural Planning, Payame Noor University, Fareemon, Iran *Corresponding Author
چکیده [English]

The Water User Cooperative is a joint organization for optimal management and exploitation of water, which in recent years has been the focus of attention among Iranian authorities. Therefore, the regional water companies have established and developed a significant number of Water User Cooperatives (WUCs) throughout Iran during recent years. Among them are WUCs at the downstream of Doosti Dam in Serakhs of Razavi Khorassan province. The basic issue that has gained little attention is the assessment of these cooperatives from different operational perspectives. Thus the present research, which has been done with an analytical–comparative method, aims to practically evaluate the economic and social operations of Water Users Cooperatives in downstream of Doosti Dam in Serakhs. The results, confirmed by statistical analysis, indicated that economically, the WUCs have increased the agricultural products through the optimal consumption of the water resources of Doosti dam and have created competition in production, and increased the farmers’ income. In the social dimension, the operation of WUCs has caused an increase in the social security, and a reduction in the local conflicts and quarrels, as well as legal cases in courts and police stations. This has also heightened the spirit for group work among the water users. Despite these successful results, WUCs have not been successful in training and promoting the cooperative culture among their members or utilizing the legal potentials to strengthen the social and economic infrastructures of WUCs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water Users Cooperation (WUCs)
  • Sarakhs Township
  • Water Users
  • Doosti dam
  • Regional Water Companies
 
1. استانداری خراسان رضوی، معاونت آمار و برنامه ریزی (1385) نقشه‏های GIS. بخش مرکزی شهرستان سرخس.
2. پورزند، ا. (1378). راهنمای تشخیص روش مشارکت مدار برای تشخیص سریع مسایل و طرح ریزی عملیات در سامانه های آبیاری. تهران: انتشارات کمینه ملی آبیاری و زهکشی.
3. حافظ نیا، م. (1384). مقدمه‏ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: انتشارات سمت.
4. حسینی،س.م. و مهمانواز، ز. (1388). رویکردی به ژئوپلتیک زیست محیطی و ارتباط آن با امنیت جهانی. مجله علوم جغرافیایی، شمارة 13 و 14، 165-190.
5. حیدریان، ا. (1382). روشها، موانع و راهکارهای انتقال مدیریت. سومین کارگاه مشارکت آب‏بران در مدیریت شبکه‏های آبیاری. کمیتة ملی آبیاری و زهکشی. تهران.
6. حیدریان، ا. (1386). انتقال مدیریت آبیاری. تهران: انتشارات کمیتة ملی آبیاری و زهکشی.
7. سعدی، ع. (1386). ارزیابی تعاونی‎های تولید کشاورزی در شهرستان کبودر آهنگ استان همدان. مجله روستا و توسعه، شمارة 2، 137-163.
8. سیاهی، م. ک. (1387). تجارب جهانی مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه های آبیاری. تهران: انتشارات کمیته آبیاری و زهکشی ایران. (نشریة شماره 27).
9. شرکت آمایش و توسعه شرق (1390). گزارش طرح پشتیبانی تعاونی های آب بران دشت سرخس.
10. شرکت سهامی آب منطقه ای خراسان رضوی (1389). مجموعه گزارشات سالانه از عملکرد تعاونی‎های آب‏بران. مشهد.
11. طالب، م. (1386). اصول و اندیشه های تعاونی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
12. کدیور ، ع. ا. (1390). ارزیابی عملکرد اجتماعی و اقتصادی تعاونیهای آب بران پایاب سد بیدواز اسفراین. سمینار توسعة روستایی. دانشگاه فردوسی مشهد.
13. کمیتة ملی آبیاری و زهکشی ایران (1377). تجارب جهانی مشارکت کشاورزان در مدیریت آبیاری. ترجمة حسن رحیمی و همکاران. تهران: انتشارات کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران.
14. کمیتة ملی آبیاری و زهکشی (1380). بررسی و تحلیل مشارکت آب بران در تاسیسات آبیاری، تهران: وزارت نیرو.
15. مظفر امینی، ا. م. و خیاطی، م. (1385). عوامل مؤثر بر عدم موفقیت طرح تشکیل تعاونی‏های آب‎بران. فصلنامة اقتصاد کشاورزی و توسعه، 4(53)، 69-90.
16. مدیریت جهاد کشاورزی خراسان رضوی (1390). مجموعه گزارشهای عملکرد محصولات زراعی و باغی شهرستان سرخس.
17. ناوالا، م.(1378). تجارب هندوستان در مدیریت شبکه‏های آبیاری. ترجمة صمدزادگان. (مجموعة مقالات پانزدهمین کنگرة بین المللی آبیاری و زهکشی، هلند). تهران: انتشارات شرکت سهامی مدیریت منابع ایران.
18. نکویی نائینی،ع. علی بیگی، ا. ح. و زرافشانی، ک. (1388). واکاوی عوامل موثر بر موفقیت تعاونی های روستایی شهرستان کرمانشاه. فصلنامه روستا و توسعه، شمارة 4، 1-22.
19. وزارت تعاون (1376). جایگاه تعاونی‏ها در جهان. (معرفی تعاونی‏های کشورهای مختلف). تهران.
20. Bale, J., & Smith, D. (1989). Ecology and development in the third world. London and New York: Oxford University.
21. Dosshard, P., Tigret, S., & Altinbilek D. (2003). Sustainable human development in the Southeastern Anatolia Project. Middle East Technical University. Ankara.
22. Hendrikse,G.W.J.(2005). Bourds in agricultural cooperatives: competence authority, and incentives. The Journal of the International Associative of Agricultural Economics, 26, 205-216.Retrieved 2007 from: http//hdl. Handle. Net/1765/6883.
23. Johnston, J.D. (1994). Irrigation organization in Mexican unidades de riego: Results of a field study. Journal of Irrigation and Drainage Systems, 13, 55-74. Retrieved 2012 from http://link.springer.com/article/10.1023/ A%3A1006253923143.
24. Mostert, E. (2003). The challenge of public participation. Journal of  Water Policy, 5, 159 – 197.