آثار تعاونی‌های آب‌بران بر وضعیت اقتصادی- اجتماعی کشاورزان استان خراسان شمالی

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه کارآفرینی و توسعه روستایی دانشگاه ایلام

2 گروه کارآفرینی و توسعه روستایی، دانشگاه ایلام

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی آثار تعاونی­های آب­بران بر وضعیت اقتصادی- اجتماعی کشاورزان استان خراسان شمالی انجام گرفت.جامعة آماری را بهره­برداران استان خراسان شمالی به تعداد 20721 نفر تشکیل دادند که با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه­گیری تصادفی چندمرحله‌ای، 102 نفر از ساکنان روستاهای دارای تعاونی آب­بران و 92 نفر از ساکنان روستاهای فاقد تعاونی آب­بران به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. روایی پرسش‌نامه با استناد به دیدگاه صاحب­نظران و کارشناسان و پایایی آن از طریق محاسبة ضریب آلفای کرونباخ برای متغیر­های اقتصادی (76/)0 و برای متغیر­های اجتماعی (84/0) قابل قبول برآورد شد. نتایج مقایسة میانگین‌ها نشان داد که میانگین متغیرهای استفاده از روش­ها و سیستم­های پیشرفتة آبیاری، دبی آب ورودی، قدرت پس­انداز، میزان سرمایه­گذاری برای استقرار سیستم آبیاری تحت‌فشار و ارتباط با مروجان و کارشناسان کشاورزی در روستاهای دارای تعاونی آب­بران به‌طور معناداری از روستاهای فاقد تعاونی بیشتر است. در مقابل، میانگین متغیرهای هزینة تأمین آب، اختلافات آب (نزاع بر سر آب) و  تمایل به مهاجرت در روستاهای فاقد تعاونی بیشتر است.به‌ طور کلی، نتایج نشان داد تعاونی آب­بران در استان خراسان شمالی توانسته است در بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی روستاهای تحت پوشش تعاونی در حد متوسط مؤثر باشد. با توجه به نتایج پژوهش، هرچند بهره­برداران روستاهای دارای تعاونی آب­بران از مدیریت منابع آبی خود رضایت دارند، اما ازآنجاکه سطح این رضایت پایین­تر از حد مناسب و ایده آل بود، به‌منظور رضایت بیشتر بهره­برداران پیشنهاد شد که توزیع آب بدون هیچ‌گونه تبعیضی طبق برنامه­ای زمان‌بندی‌شده و بر اساس نیاز آبی مزرعة هر بهره­بردار صورت پذیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Water User Associations Effects on the Socio- Economic Status of Farmers in Northern Khorasan Province

نویسندگان [English]

  • sakineh saberi 1
  • Hossien Mehdizadeh 2
  • samireh seymohammadi 1
1 ilam university
2 ilam university
چکیده [English]

The present study examined the Water User Associations effects on the socio- economic status of farmers in Northern Khorasan Province. The statistical population was composed of 20721 people, out of which 102 villages being members of WUAs were sampled by multi-stage random sampling and 92 villages who were not members were selected according to Cochran's formula. The questionnaires validity was confirmed by a panel of experts, and its reliability was estimated to be economic variables 0.76 and for social variables, 0.84 by Cronbach's alpha. Results of t-test and Mann-Whitney-u test found that villages who were members of WUAs had better performance than those who were not members of these cooperatives in terms of "using advanced irrigation systems", "water use", "power savings", "the amount of investment to establish a pressurized irrigation system" and "relations with promoters and agricultural experts". Also, the average variables of cost of water supply, water disputes (dispute over water) and the desire to migrate in villages with Water User Associations are significantly less than those without cooperatives. In order to provide more satisfaction to the exploiters, it is proposed that water distribution be done without any discrimination according to the needs of the farm.

کلیدواژه‌ها [English]

  • water user’s associations
  • Water management
  • socio-economic impacts
  • Northern Khorasan Province

مراجع

تبریزی دخت فرد، ا.، شمس، ع. و هوشمندان مقدم فرد، ز. (1395). عوامل مؤثر بر میزان رضایت بهره­برداران از تشکل­های آب­بران در حوضه سد سهند هشترود. مجله پژوهش آب در کشاورزی، 30(3)، 401-405.

تقی پور، م.، عباسی، ع. و چیذری، م. (1394). شناسایی پیامدهای عضویت در تعاونی آب بران (مورد مطالعه: دشت لیشتر در شهرستان گچساران). مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه  کشاورزی ایران، 64(1)، 121-130.

جنگی­مرنی، ع.، میردامادی، س. م. و جنگی­مرنی، ا. (1392). بررسی چالش‌های قانونی و نهادی مشارکت بهره­برداران در مدیریت شبکه­های آبیاری و زهکشی. اولین همایش ملی چالش­های منابع آب و کشاورزی. انجمن‌های آبیاری و زهکشی ایران. 24 بهمن. اصفهان.

حیاتی، د. و نجفی قرقانی، ز. (1394). واکاوی سازه های موثر بر دیدگاه اعضای اتحادیه تشکل های آب‌بران درباره توسعه مسؤولیت‌های تشکل (مورد مطالعه: حوزه پایاب سد درودزن فارس). مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه  کشاورزی ایران، 46(1)، 143-155.

خدابخشی، آ.، قاسمی، ج.، سادات اسیلان، ک. و قلی‌فر، ا. (1390). عوامل مؤثر بر نگرش کشاورزان نسبت به مشارکت در تشکل­های آب­بران (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان زنجان). مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره2-42(3)، 453- 466.

خوش­نواز، ص. و محمودی کوهی، ح. (1396). بررسی استقرار مشارکت مردمی در مدیریت شبکه‌های آبیاری گتوند و عقیلی. فصلنامه مهندسی آب، 5(1)، 73-61.

زارعی دستگردی، ز.، ایروانی، ه.، شعبانعلی­فمی، ح. و مختاری حصاری، آ. (1388). تحلیل عوامل تأثیرگذار بر مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه آب‌رسانی بخش جرقویه شهرستان اصفهان. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره2-40(2)، 61- 70.

سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان شمالی. (1393). گزارش‌های سالانه.

سجاسی­قیداری، ح.، مهدوی­فر، غ. و جنبه­دراز، س. (1393). اولویت­بندی ایجاد تشکل­های آب­بران کشاورزی در مناطق روستایی (مطالعه موردی: روستاهای دهستان سلامی شهرستان خواف). فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، 1(1)، 57-69.

شاهرودی، ع. ا.، محمد چیذری، م. و  پزشکی راد، غ. (1387). تأثیر تعاونی آب­بران بر نگرش کشاورزان نسبت به مدیریت آب کشاورزی: مطالعه موردی استان خراسان رضوی. مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی(علوم و صنایع کشاورزی)، 22(2)، 71-85.

شرکت آب منطقه­ای استان خراسان شمالی .(1394) گزارش‌های سالانه.

صالحی، س. (1391). عوامل تأثیرگذار بر موفقیت مطالعات اجتماعی و مشارکتی شبکه‌های آبیاری و زهکشی. فصلنامه مهندس مشاور، شماره 58، 137-151.

صبوری، ف.، رضایی مقدم، ک. و منتی­زاده، م. ( 1393). بررسی وضعیت سرمایه اجتماعی در بین کشاورزان عضو و غیرعضو تشکل­های کشاورزی: مطالعه موردی کشاورزان شهرستان گرمسار. تعاون و کشاورزی، 3 (11)، 95-117.

عطائی، پ. و ایزدی، ن. (1393). مقایسه ویژگی­های پذیرنده و نپذیرنده­ تشکل­های آب­بران. نشریه ﭘژوهش آب در کشاورزی، 28(1)، 251-261.

غنیان، م.، برادران، م.، علی­میرزایی، غ.، سلیمانی­هارونی، خ. و سردار، پ. (1392). مدیریت مشارکتی منابع آب کشاورزی و مؤلفه­های مؤثر بر آن مطالعه استان خوزستان. مجله پژوهش آب در کشاورزی، 27(2)، 190-181.

کدیور، ع. ­ا.، بخشی، م. و  صالحی­سلامی، ح. (1393). ارزیابی عملکرد اقتصادی و اجتماعی تعاونی‌های آب­بران حوزه­ پایاب سد دوستی شهرستان سرخس. تعاون و کشاورزی، 3(9)، 151-177.

کرمی، غ.، عزیزی، م. و آگهی، ح. (1396). ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺗﻌﺎوﻧﯽﻫﺎی آبﺑﺮان در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آﺑﯿﺎری ﻃﺮح ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎغﻫﺎ  (ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ: ﺗﻌﺎوﻧﯽﻫﺎی ﺗﻔﯿﻦ و ﭘﺎﻟﻨﮕﺎن اﺳﺘﺎن ﮐﺮدﺳﺘﺎن). مجله مهندسی منابع آب، 10(35)، 1-16.

مسلمی، ع. (1394). نقش تشکل‌های آب‌بران در مدیریت مشارکتی آبیاری بازیابی شده از  http://www.agri-jahad.ir.

مسلمی، ع.، فضلی، ه. و ادیب، م. (1390). مطالعه زمینه­های اجتماعی- اقتصادی ایجاد تعاونی­های آب­بران زیرزمینی و تلفیقی در دشت خوی. تعاون و روستا (فصلنامه آموزشی، پژوهشی، خبری و تحلیلی کشاورزی)، 2(4و5)، 121-149.

میرزایی، آ.، میردامادی، س. م.، حسینی، س. م. و سجادی، ا. (1390). تأثیر ابزارهای ترویجی و منابع اطلاعاتی بر مشارکت کشاورزان استان گلستان در تعاونی‌های آب بران. تعاون و کشاورزی، 6(22)، 127-145.

یادآور، ح.، کوهستانی، ح. و خرازی، ش. (1396). ﻣﻌﺮﻓﯽ راﻫﮑﺎرﻫﺎی ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮای ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﺸﺎورزان در اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آﺑﯿﺎری (ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺒﮑﻪ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ ﻗﻠﻌﻪ ﭼﺎی). ﻣﺠﻠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻗﺘﺼﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورزی اﯾﺮان، 48(2)، 345-358.

Asadi, A., Mohammadi, Y., & Shaaban Ali Fami, H. (2009). Investigation of the agricultural water management mechanisms in Zarindasht county, Fars province, Iran. American Journal of Agricultural and Biological Sciences, 4 (2), 110-117.

 Aydogdu, M., Karli, B., Yenigun, K., & Aydogdu, M. (2015). The farmers’ views and expectations to the water users associations; GAP-Harran plain sampling, Turkey. Global Advanced Research, Journal of Agricultural Science, 4(1), 33-41.

El Chami, D., & Karaa, K. (2012). New legislation for Water User Associations (WUA): Increasing sustainability in irrigation project implementation in Lebanon. Water Utility Journal, 4, 33-38.

Gunchinmaa, T., & Yakubov, M. (2010). Institutions and transition: does a better institutional environment make water users association more effective in central Asian? Water Policy, 12(2), 165-185.

Hassabou, A.M., & El-Gafy, K. (2007). Assessment Indicators for Water Users’ Associations in Egypt. E-Water, Official Publication of the European Water Association (EWA).

Kazbekov, J., Abdullaev, I., Manthrithilake, H., Qureshi, A., & Jumaboev, K. (2009). Evaluating planning and delivery performance of water user associations (WUAs) in osh Province, Kyrgyzstan. Agricultural Water Management, 96, 1259- 1267.

Ozlem, K. U., & Atis, E. (2010). Assessing the performance of participatory irrigation management over time: a case study from Turkey. Agricultural Water Management, 97, 1017–1025. 

Pant, N. (2008). Key issues in Participatory irrigation management. In MD Kumar (Ed.) Managing water in the face of growing scarcity, inequality and declining returns: exploring fresh approaches. Proceedings of the 7 the annual Partner Meet, IWMI TATA Water Policy Research Program, ICRISAT, 2-4 April 2008 Patancheru, Hyderabad, India, Vol. 2, 541- 557.

Qiao, G., Zhao, L., & Klein, K. K. (2009). Water user associations in inner mongolia: factors that influence farmers to Join. Agricultural Water Management, 9(5), 822-830.

Yakubov, M. (2011). Assessing irrigation Performance from the farmer’s perspective: a qualitative study. Irrigation and Drainage (published online). DoI: 10.1002/ird. 649

فصلنامه تعاون و کشاورزی

دوره 7، شماره 27
پاییز 1397
صفحه 115-142

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار